Home   Blog   Hormoonverstorende stoffen vermijden: een must voor elke HSP (tips)!

Hormoonverstorende stoffen vermijden: een must voor elke HSP (tips)!

lippenstift

Hormoonverstorende stoffen kunnen diverse negatieve gevolgen hebben, bijvoorbeeld rondom vruchtbaarheid. Ontdek in deze blog wat hormoonverstorende stoffen precies zijn, voorbeelden waar ze inzitten (zoals cosmetica en voeding) en wat je hier aan kunt doen (bijvoorbeeld qua shampoo en deodorant), met onder andere tips van gynaecoloog Barbara Havenith.

Hormoonverstorende stoffen: wat doen ze?

Er wordt gedacht dat 800 synthetische, lichaamsvreemde stoffen het hormoonsysteem kunnen veranderen: deze stoffen werken als hormonen of blokkeren juist hormonen. Deze stoffen worden hormoonverstorende stoffen genoemd. Ze heten in het Engels Endocrine Disrupting Chemicals (EDC’s).

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie vormen hormoonverstorende stoffen een bedreiging voor de volksgezondheid en het milieu. Hormoonverstorende stoffen werken als een langzaam tikkende tijdbom: de effecten zijn meestal pas na jaren zichtbaar.

Van meer dan 200 stoffen is reeds wetenschappelijk aangetoond dat zij schadelijk zijn en hormoonverstorende effecten hebben, deze zijn al verboden in Nederland.

Van andere stoffen bestaat er echter een groot vermoeden dat zij ook (in combinatie met andere stoffen) schadelijk (kunnen) zijn zoals de fluorkoolstof PFOA. Sommige Europese landen hebben hier al maatregelen tegen getroffen, andere landen (zoals Nederland) nog niet.

Schadelijke effecten van hormoonverstorende stoffen

Vaak zijn baby’s, kinderen, zwangere vrouwen en hoogsensitieve personen extra kwetsbaar voor deze stoffen.

Baby’s

Hormoonverstorende stoffen kunnen het hormoonsysteem van een baby in de war brengen en de ontwikkeling van een baby negatief beïnvloeden. Deze stoffen kunnen worden doorgegeven via de placenta (ze beïnvloeden bijvoorbeeld de ontwikkeling van de hersenen via de placenta) of moedermelk. Dit kan leiden tot blijvende gezondheidsschade. Er is een vermoeden dat dit kan leiden tot o.a.:

  • Vruchtbaarheidsproblemen
  • Stofwisselingsziekten.

Zwangerschap en hormoonverstorende stoffen

Er zijn steeds meer aanwijzingen dat bepaalde chemicaliën het hormoonsysteem van een vrouw in het begin van de zwangerschap dusdanig kunnen veranderen en kunnen leiden tot een miskraam.

De onderstaande aflevering van ZEMBLA gaat met name in op het effect op baby’s en zwangere vrouwen. Zo geeft de overheid in Denemarken voorlichting aan zwangere vrouwen over hormoonverstorende stoffen. Ook zijn bepaalde stoffen uit consumentenproducten daar verboden.

Tevens geven andere Europese landen zoals Zweden, Frankrijk en België aandacht aan dit onderwerp en informeren inwoners over deze stoffen. In Nederland staat dit bij de overheid nog niet op de kaart.

Hieronder kun je de aflevering bekijken:

Update: een vertaling van de Deense folder lijkt niet meer beschikbaar.

Deze video van WECF gaat er dieper op in:

Hormoonverstorende stoffen Radar
Radar deelt ook diverse informatie over hormoonverstorende stoffen.

Ook deze aflevering van Panorama gaat er verder op in. Zo blijken organofosfaten nadelig te zijn. Ook wordt ingegaan op diëthylstilbestrol, afgekort DES: een hormoon dat vroeger aan zwangeren werd gegeven, maar veel nadelige gevolgen zoals vruchtbaarheidsproblemen bleek te hebben. Waarschijnlijk zijn er wereldwijd 10 miljoen mensen die hier klachten van hebben gekregen zoals vermoeidheid. Het interview met gynaecoloog Barbara Havenith gaat er verder op in. De Facebook informatie en lijst waarover in deze aflevering wordt gesproken vind je hier.

Hoogsensitiviteit en hormoonverstorende stoffen

Ongeveer 15-20% van de bevolking is een hoogsensitief persoon (HPS) en herkent zich in deze HSP kenmerken. HSP staan (onbewust) extra open voor prikkels, zoals voor stoffen.

Soms zijn HSP ‘gewoon’ allergisch, voor alledaagse natuurlijke producten en stofjes, zoals die in aardbeien zitten.

Anderen reageren opvallend heftig bij het gebruik van chemicaliën; chemische (niet biologische) producten. Hier zijn vaak speciale geur, smaak, kleur-stoffen of conserveringsmiddelen aan toegevoegd. Misschien:

  • Krijg je  jeuk van bepaalde shampoo’s?
  • Gaan je ogen tranen na het gebruik van een bepaalde dagcrème of make-up?
  • Ben je snel misselijk of moe na specifiek eten of drinken, zoals fastfood?
  • Heb je pijnlijke handen na het gebruiken van een schoonmaakmiddel zoals chloor?

Het kan zijn dat je (onbewust) ook extra gevoelig bent voor hormoonverstorende stoffen.
make-up

Voorbeelden hormoonverstorende stoffen

Bekijk hier een lijstje met hormoonverstorende stoffen. Vermijd bijvoorbeeld:

  • Parabenen (deze zitten bijvoorbeeld vaak in verzorgingsproducten zoals parfum om het houdbaar te maken) en benzylparabeen, butylparabenen (bij ratten kan dat de ontwikkeling van geslachtsorganen veranderen), fynylparabeen, isobutylparaben (is verboden in de EU), isopropylparaben, pentylparabeen en propylparabenen. Butylparaben en propylparaben zijn in de EU verboden in cosmetische producten die niet worden afgespoeld en bestemd zijn om te worden aangebracht in het luiergebied bij kinderen beneden de drie jaar. Vermijd E214, E215, E216, E217, E218, E219.
  • Producten die een antibacteriële behandeling hebben ondergaan en bijvoorbeeld Triclosan, Triclocarban (een bacteriedodende en schimmelwerende stof) bevatten.
  • Bisfenol A (BPA of weekmakers zoals BBP, BZBP, DBP, DEHP, DEP (Dietyl Phtalate) en DMP.
  • Brandwerende producten.

chemisch-gevaar

Waar zitten hormoonverstorende stoffen in?

We staan in principe dagelijks bloot aan deze chemische stoffen. Ze kunnen o.a. zitten in:

  • Eten of drinken (zoals door metalen en/of pesticiden)
  • Medicatie en anticonceptiemiddelen zoals ‘de pil’.
  • Chemische antivlooien-, luizen en tekenmiddelen voor je huisdier. Deze zijn schadelijk voor jezelf en je huisdier en “hormoonverstorend, kankerverwekkend of hebben effect op het zenuwstelsel” volgens Trouw.
  • Verzorgingsproducten. Zo kunnen er in bodylotions, lippenbalsems, tandpasta, zeep, handcrème, deodorant en haarverzorgingsproducten hormoonverstoorders zoals parabenen, UV-filters en geurstoffen en parfum zitten. Hier vind je voorbeelden van 12 hormoonverstorende stoffen in cosmetica.
  • Schoonmaak producten
  • Plastic (zoals in je plastic drinkflesje)
  • Zware metalen (bijvoorbeeld in de lucht of in water)

plastic fles

Wat kun je doen tegen hormoonverstorende stoffen? Tips:

Ook als je geen baby/kinderen hebt/krijgt is het heel interessant om als HSP aandacht te besteden aan de producten waar je mee in aanraking komt. Zorg dat ze je ondersteunen, in plaats van (onbewust) ‘in de weg zitten’ en energie vreten.

Een HSP heeft een relatief gevoelig zenuwstelsel en is extra gevoelig voor stoffen die hij (onbewust) tot zich neemt. Zorg daarom zo goed mogelijk voor jezelf. Verdiep je bijvoorbeeld eens in die landen die (mogelijk) hormoonverstorende stoffen wel serieus nemen en hier maatregelen tegen hebben getroffen.

Gebruik zoveel mogelijk natuurlijke (biologische/ecologische/fairtraide) producten.

Check de ingrediëntenlijst van producten en houd hier rekening mee (sommige synthetische stoffen kunnen hormoonverstorend werken) bijvoorbeeld wat betreft het onderstaande:

Tip 1. Let op voeding en vermijd hormoonverstorende voeding

Eet gevarieerd en zo veel mogelijk biologisch. Spoel je groenten en fruit af voordat je ze consumeert. Plastic verpakkingen en blikverpakkingen kunnen hormoonverstorende stoffen bevatten. Vaak zijn glas, roestvrij staal en porselein zijn veilig. Was nieuw keukengerei voordat je het gebruikt.

Tip 2. Wees je bewust van wat je in je mond hebt

Zo is composiet hormoonverstorend en wordt fluor hier ook mee in verband gebracht. Wees je ook bewust van andere niet ondersteunende stoffen in je mond. Zo is het niet aan te raden om amalgaam in je mond te hebben en als je bijvoorbeeld een nikkelallergie hebt, een spalkje in je mond van nikkel te nemen. Laat bijvoorbeeld in dat geval het spalkje eruit halen en overleg met een professional voor alternatieven.

Tip 3. Wees je bewust van medicatie en zelfzorgmiddelen voor mens en (huis)dier

Soms kunnen ze vervuild zijn met polycyclische aromatische stoffen of dioxines: ze kunnen hormoonverstorend werken.

Door de jaren heen heb ik diverse alternatieve vlooien-en tekenbestrijding voor de hond getest (onder andere op advies van een holistische dierenarts), zonder succes. Van een andere holistische dierenarts leerde ik dat er naast goed kijken en kammen nog geen betrouwbare alternatieven zijn die altijd 100% voor elk dier werken. Houd er rekening mee dat sommige alternatieven etherische olie bevatten, wat (mogelijk) hormoonverstorend kan werken.

Tip 4. Gebruik hormoonvrije anticonceptie

Hier vind je voorbeelden van hormoonvrije anticonceptie.

Tip 5. Gebruik ‘veilige’ menstruatieproducten

Vermijd pesticiden en dergelijke. Een voorbeeld is een veilige menstruatiecup.
Menstruatiecup De Keeper ligt op beschermhoesje

Tip 6. Gebruik hormoonvrije huidverzorging en cosmetica

Vind hier tips voor wat betreft veilige huidverzorging.

Let op met nagellak: tot nu toe heb ik enkel nagellak gevonden met schadelijke stoffen zoals triphenyl phosphate (TPHP). Een mogelijk alternatief lijkt ‘organic nail polish’. Ik heb tot op heden echter nog geen goed (biologisch) alternatief gevonden: ik ontdekte telkens weer een ingrediënt (vaak Benzophenone-1) dat niet gezond was.

nagellak

Op een gegeven moment las ik op een webshop die natuurlijke cosmetica verkoopt: “Er bestaat geen 100% gifvrije, pure, gezonde nagellak”. Ik hou mijn ogen in ieder geval open: mocht er bijvoorbeeld in de toekomst wellicht een veilig alternatief worden uitgevonden :).

Tip 7. Houd rekening met parfum en verzorgingsproducten

Zonnebrandcreme en UV -filters (benzefenon-3 en ethylhexyl methoxycinnamate kunnen bijvoorbeeld hormoonverstorend werken.

Tip 8. Was, verf en verzorg je haar veilig

Hier vind je tips rondom veilige haarverzorging voor HSP.

Wil jij je haar verven? Dit kan schadelijke stoffen bevatten. Saskia van der Laan deelt hier wat tips die er op in gaan. Verder vind je hier een Engelstalige PDF met informatie over schadelijke stoffen die worden gebruikt in haar- en nagelsalons die je kan vermijden. Soms kan een biologische/ecokapper je verder helpen.

Vermijd haarkleurmiddelen voor de zekerheid als je zwanger bent.

Tip 9. Heb veilige producten voor je kindje

Koop CE-gelabeld speelgoed. Zie ook dit filmpje:

Hier vind je nog meer informatie over speelgoed. Was verder alle nieuwe producten zoals placemats, slabbetjes en speelgoed voordat je het gaat gebruiken. Vermijd parfum in producten zoals luiers, speelgoed, waspoeder en babydoekjes.

Tip 10. Let op welk schoonmaakproduct je aanschaft

Houd ook rekening met luchtverfrissers. Hier vind je andere aandachtspunten met betrekking tot schoonmaakmiddelen.

Tip 11. Houd rekening met klussen

Let op spuitbussen, verf en vernis, insecticiden en onkruidverdelgers. Lucht voldoende (helemaal als je elektronische apparaten of nieuwe meubels gebruikt), ook als je niet klust in je huis!

Tip 12. Doe producten van zacht plastic/PVC weg

Hier kunnen ftalaten inzetten wat hormoonverstorend kan werken.

Koop bijvoorbeeld geen plastic flessen, maar kies voor een glazen fles die je vult met kraanwater. Tip: kies voor een fles die lekvrij is en in die vaatwasmachine kan. Vermijd doppen van plastic (ook aan de binnenkant). Let op met producten van bamboe; die kunnen schadelijke stoffen bevatten.

Doli waterfles van glas
Ik werk samen met bol.com. Dit artikel bevat daarom affiliate links. Als je via de links in dit artikel iets bij bol.com bestelt krijg ik hier een kleine vergoeding voor en steun je mij. Dit waardeer ik zeer! Jij betaalt niets extra.

Tip 13. Denk aan je kleding

Was nieuwe kleding en linnen voordat je ze gebruikt.

Tip 14. Bekijk hier meer informatie over hormoonverstorende stoffen.

Interview met gynaecoloog Barbara Havenith over hormoonverstorende stoffen

Barbara HavenithDrs. Barbara Havenith is regulier gynaecoloog vanaf 1995. Tot 2011 werkte Barbara in diverse ziekenhuizen. Sinds 2013 is Barbara orthomoleculair arts. Barbara helpt als vrijgevestigd gynaecoloog bijvoorbeeld vrouwen met hormonale klachten.

Barbara heeft een integrale visie. Ze ziet het lichaam als één geheel en ziet dat hormoonverstorende stoffen veel invloed kunnen hebben op hormonale klachten en gezondheid. Barbara houdt zich bezig met hormoonverstorende stoffen. “Echt diepgaande kennis hierover heb ik vanaf circa 2011-2012 en nog steeds leer ik daar nieuwe dingen over. “

Barbara combineert de reguliere aanpak met voedings- en leefstijladvies en complementaire methoden. Samen met ir. Ralph Moorman schreef Barbara het boek Hormoonbalans voor vrouwen: een aanrader!

In deze blog interview ik Barbara over hormoonverstorende stoffen en:
1. Klachten die voortvloeien uit hormoonverstorende stoffen
2. DES: een hormoonverstorende stof met impact
3. Hormoonverstorende stoffen in je lichaam meten
4. Oestrogeendominantie
5. Ontbrekend bewustzijn
6. De Nederlandse overheid en hun beleid rondom hormoonverstorende stoffen
7. Wetenschappelijk onderzoek
8. Tips

Wat voor klachten zie je in de praktijk vaak bij vrouwen die in contact staan met hormoonverstorende stoffen?

Barbara Havenith: “Het vervelende is dat er geen specifieke klachten zijn. Het is niet zo van: je hebt dít stofje over je heen gehad en dan krijg je dié klacht. Een vroege overgang, ernstige overgangsklachten, Premenstrueel syndroom (PMS) en vruchtbaarheidsstoornissen kunnen gelinkt zijn aan hormoonverstorende stoffen.”

vrouw met spijsverteringsklachten

Barbara geeft aan dat het lastig is om direct de relatie tussen hormoonverstorende stoffen en klachten te leggen. Je kunt het aan de buitenkant niet aan iemand zien. Sommige effecten van hormoonverstorende stoffen zijn pas later zichtbaar. DES is hiervan een voorbeeld.

DES: een hormoonverstorende stof met impact

Barbara Havenith: “Wat gynaecologen veel tegen komen is de ellende die het hormoon diëthylstilbestrol (DES) heeft veroorzaakt. We weten nu dat dit stofje ontzettend veel impact heeft gehad.”

Waarvoor werd DES gebruikt?

Barbara: “DES werd rond 1950-1970 in Nederland voorgeschreven door gynaecologen en sommige huisartsen aan vrouwen met een dreigende miskraam of aan vrouwen die meerdere miskramen gehad hadden in hun nieuwe zwangerschap. Het idee hierachter was: dit sterk werkende oestrogeenachtige stofje zou voorkomen dat er een nieuwe miskraam of vroeggeboorte zou ontstaan. Dat werd gepusht vanuit de farmaceutische industrie, die dit stofje ontwikkeld heeft.”

diethylstilbestrol-chemische structuur

Negatieve gevolgen van DES

Barbara: “Helaas bleek al vrij snel rond 1965 dat het totaal niet werkte en begin jaren ‘70 werd bekend dat het zorgde voor hele grote ellende bij de dochters van vrouwen die het gebruikt hadden. Zo kwam er bij die meisjes op jonge leeftijd vaak een heel zeldzame vorm van vaginale kanker voor. Er werd snel afgeraden om het middel voor te schrijven, maar er zijn gynaecologen die het desondanks langer zijn blijven voorschrijven.”

Negatieve gevolgen werken generaties door

Barbara: “Later bleek dat meisjes als zij als vrouw zelf kinderen wilden krijgen, veel vaker een probleem hadden om in verwachting te raken. Als zij in verwachting waren kregen zij veel vaker vroeggeboortes. Ook hadden ze vaker veranderingen aan de baarmoedermond. Later werd bekend dat kleinzonen van de vrouwen die DES hadden gebruikt in hun zwangerschap veel vaker afwijkingen hadden aan hun penis. Ook bleek toen dat vrouwen die DES hadden gebruikt in hun zwangerschap een hogere kans hadden op borstkanker.”

Een zwangere vrouw die haar buik en baby romper laat zien

DES en de relatie met het veelgebruikte Bisfenol A (BPA)

Barbara Havenith: “DES wordt gemaakt uit de grondstof Bisfenol A”. Deze stof heet in het Engels Bisphenol en is ook bekend als BPA. Barbara: “Dit is de belangrijkste weekmaker van plastic. Bisfenol A werd toenemend gebruikt als weekmaker toen er geen DES meer gemaakt werd. DES is een stofje dat maar 2 stappen verwijderd is van Bisfenol A.

De effecten van blootstelling van DES tijdens een zwangerschap gaat generaties lang door. Dan kun je je afvragen: hoezo weten we dat nog steeds niet van Bisfenol A? Landen zoals Frankrijk en Denemarken die op grond van het vermoeden dat het zo’n effect kan hebben, hebben dit verboden, bijvoorbeeld in verpakkingen van voedingsmiddelen. Ook Scandinavische landen lopen voorop. Nederland staat het nog steeds toe: Nederland wacht totdat er eindelijk een Europese wetgeving in werking gaat die het verbiedt. De fabrikanten zijn Bisfenol A aan het vervangen voor Bisfenol S: waarschijnlijk geen haar beter. Er is geen verbod op.”

Kassabonnen zijn vaak van thermisch papier gemaakt. Update: sinds begin 2020 is er in Europa een regelgeving met betrekking tot Bisfenol A; dit mag niet in de handel worden gebracht in thermisch papier in concentraties gelijk aan of groter dan 0,02 gewichtsprocent.

Bisfenol S wordt vaak als vervanger gebruikt voor Bisfenol A. Uit onderzoek blijkt dit dit mogelijk nog schadelijker is dan Bisfenol A.

Hormoonverstorende stoffen in je lichaam meten

Alhoewel DES niet meer wordt voorgeschreven, kun je nu nog steeds in contact staan met hormoonverstorende stoffen. Hormoonverstorende stoffen kunnen je onbewust negatief beïnvloeden. Kun je ze in je lichaam meten? Barbara Havenith: “Je kunt meten hoeveel hormoonverstorende stoffen een man of vrouw uit plast. Aan de hand daarvan kun je iets zeggen over de blootstelling van de afgelopen week. Je kunt lastiger onderzoeken hoeveel er gestapeld is, bijvoorbeeld in het vetweefsel.

Er is geen enkel protocol of richtlijn die zegt: vanaf zoveel concentratie in urine moet je oppassen. Als jij als patiënt zegt: “Ik wil weten hoe het is met mijn blootstelling aan hormoonverstorende stoffen”, dan moet je het zelf betalen. Dat valt niet onder normale vergoeding van een ziektekostenverzekeraar.”

Oestrogeendominantie

De hoeveelheid hormoonverstorende stoffen meten die je uit plast is voor veel vrouwen een hoge drempel. Hoe kun je mogelijk toch een idee krijgen of je gevoelig bent voor hormoonverstorende stoffen?

Barbara Havenith: “We hebben in onze praktijk heel erg veel vrouwen met klachten die kunnen passen bij oestrogeendominantie”.

Klachten

Barbara: “Oestrogeendominantie is niet een klacht op zich. Het is een probleem met een stofwisseling en kan zich uiten in heel veel verschillende klachten. Denk aan:

  • Hevige menstruaties
  • Premenstrueel syndroom (PMS)
  • Menstruele migraine
  • Endometriose
  • Overgewicht
  • Lipoedeem
  • Pijnlijke borsten.”

menstruele migraine

Onderzoek

Barbara: “Wij diepen dat heel vaak uit. Wij doen veel onderzoek naar de oestrogeenstofwisseling. Die vrouwen blijken met name ontzettend gevoelig voor hormoonverstoorders. Aan de hand van onderzoek kun je als er haperingen in de oestrogeenstofwisseling zitten waarschuwen voor hormoonverstorende stoffen.”

Je staat dagelijks bloot aan veel hormoonverstorende stoffen

Barbara: “Hormoonverstorende stoffen zitten overal in. We staan dagelijks bloot aan 300 verschillende hormoonverstorende stoffen. Ze zitten in veel meer dan pesticiden en weekmakers.”

Veel vrouwen denken dat hormoonverstorende stoffen enkel in plastic zitten. Zie je in de praktijk ook andere onderschatte hormoonverstorende stoffen?

Barbara: “Ik kan niet zeggen dat er 1 meest onderschatte is. Veel mensen zijn zich er niet bewust van dat het overal in zit. Van de week zag ik een mevrouw met oestrogeendominantie. Zij is werkzaam bij een accountantskantoor. Wat zij de hele dag deed is kassabonnetjes inscannen. Die kassabonnetjes zijn gemaakt van thermogevoelig papier, daar zit Bisfenol A of S in. Zij zat de hele dag met die bonnetjes in haar handen.

kassabon

Er is wel eens onderzoek gedaan naar mensen (voornamelijk jonge pubers in de bloei van hun leven, waarbij de geslachtsorganen worden ontwikkeld) achter de kassa. Daarbij hebben ze gemeten dat de concentratie hormoonverstorende stoffen in de urine na twee uur werk was verviervoudigd. Het is echt een heel groot effect.

Je kan niet zeggen: als je minder in aanraking komt met 1 stof (en bijvoorbeeld geen kassabonnetjes meer aanraakt), dan is de rest minder belangrijk.

We weten ook niet of het ene stofje bij de ene mens gevaarlijker is dan bij de ander. Daar is geen onderzoek naar gedaan bij mijn weten.“

Gevolgen

Barbara: “Het effect is groot, veel groter dan wij zien of willen zien. Als je die stofjes langzaam verwerkt en je moet dat doen via dezelfde route als waarmee je je lichaamseigen oestrogeen verwerkt, dan kun je behoorlijk in de knoei komen in je leven.”
oestradiol (valt onder oestrogenen) chemische structuur

Barbara deelt graag haar kennis hierover: “Op deze manier kunnen mensen zich gaan realiseren welke aanpassingen er nodig zijn, zodat ze minder blootstaan aan hormoonverstorende stoffen.”

Ontbrekend bewustzijn

Barbara Havenith: “Het bewustzijn van dat we dagelijks blootstaan aan veel hormoonverstorende stoffen en het effect hiervan is er vaak niet onder vrouwen, maar ook niet onder artsen.”

Waarschuwing van toxicologen

Barbara: “Er zijn in allerlei landen toxicologen die er wetenschappelijk onderbouwd flink voor waarschuwen. Op de één of andere manier communiceert dat niet met gynaecologen of artsen die vruchtbaarheidsbehandelingen doen, of een gynaecoloog die vrouwen begeleidt in een zwangerschap of met hormoonproblemen. Dat vind ik best bijzonder.”

Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie

Barbara: “Bij de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) is sowieso geen enkel standpunt over hormoonverstorende stoffen en het effect op vrouwen en vruchtbaarheid. Ook niet onder de gynaecologen die gespecialiseerd zijn in vruchtbaarheidsbehandelingen bijvoorbeeld. Het lijkt heel weinig voor te komen dat specialisten over de muurtjes van hun eigen vakgebieden heenkijken.”

bibliotheek

De Nederlandse overheid en hun beleid rondom hormoonverstorende stoffen

Verder besteedt de Nederlandse overheid nog onvoldoende aandacht aan hormoonverstorende stoffen volgens Barbara Havenith: “Er is een website van de overheid over hormoonverstorende stoffen: waarzitwatin.nl. Ze hebben het niet over de vlamvertragers en residuen van PVC en pesticiden en herbiciden en bisfenol A wordt voor volwassenen veilig verklaard.”

Pesticiden en herbiciden toestaan of verbieden?

Barbara Havenith: “Nederland is een heel achtergebleven land in het verbieden van pesticiden en herbiciden. Ze gaan mee in de verlenging van het toestaan van Round-Up. Hier zit het stofje glyfosaat in, waarvan de WHO heeft verklaard dat het mogelijk onveilig is voor mensen. Ook de nicotinamiden (bestrijdingsmiddelen die insecten zoals bijen doodt) zijn nog niet radicaal verboden. Round-up wordt veel gebruikt in Nederland. Als je in het voorjaar op het Nederlandse platteland rondrijdt zie je allemaal oranje velden, dan weet je dat daar Round-Up gebruikt is.”

pesticiden sproeien

Zwangerschap en voorlichting over hormoonverstorende stoffen vanuit de overheid

Barbara: “Ik vind het dramatisch dat er in Nederland heel erg weinig voorlichting is over het effect van hormoonverstorende stoffen aan mensen met een zwangerschapswens.

Er is vanuit de overheid voor zwangeren bijvoorbeeld informatie beschikbaar via: zwangerwijzer.nl”. Je kunt daar een test doen, waarin vragen zijn opgenomen of je in contact staat met chemische stoffen. Er worden bijvoorbeeld zware metalen, geneesmiddelen, narcosegassen, oplosmiddelen en bestrijdingsmiddelen/pesticiden (ze hebben het over gewasbeschermingsmiddelen en biociden) genoemd.

“Volgens mij staat daar verder niets in over hormoonverstorende stoffen. Dat is een gemis. Toen ik er destijds vanuit de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie aan meewerkte was het een non-issue.”

zwangere buik met blauwe schoentjes erop

De site slimmerzwanger.nl is aan zwangerwijzer.nl gekoppeld. Dit is een betaald persoonlijk coachingsprogramma gericht op (on)gezonde voedings- en leefstijlgewoonten. Hormoonverstorende stoffen worden hier niet in behandeld.

Barbara geeft aan dat het vanuit de overheid voor zwangeren duidelijker moet worden welke stoffen in een zwangerschap echt vermeden dienen te worden. “Daar is vanuit de Nederlandse overheid geen standpunt over. Het heeft ook effect op de vruchtbaarheid bij mannen en vrouwen en de gevolgen voor latere generaties.”

Wetenschappelijk onderzoek

Alhoewel we inmiddels weten dat we dagelijks blootstaan aan 300 hormoonverstorende stoffen, hebben we nog niet volledig inzicht in het effect hiervan. Wetenschappelijk onderzoek kan hier verandering in aanbrengen.

Barbara Havenith: “Wat bijvoorbeeld nog verder onderzocht kan worden is het effect op de hormoonhuishouding, vruchtbaarheid, overgangsleeftijd en overgangsklachten.”

Invloed van hormoonverstorende stoffen op lange termijn

Barbara: “Bij mannen weten we relatief goed wat het effect van hormoonverstorende stoffen is op hun zaadcelproductie, dat is goed te onderzoeken omdat zo’n zaadcel in 90 dagen klaar is. Bij vrouwen weten we het niet zo goed. Onze eicellen worden aangelegd als wij een baby zijn in de baarmoeder bij onze moeder. Over die periode is geen onderzoek: we weten het niet. Als je moeder heel erg blootstond aan hormoonverstoorders, wat is dan het effect op jou 25 of 30 jaar later als je een kind wilt? Het is niet bekend.”

wekker

Het vraagt verder onderzoek. Barbara geeft aan dat dit een lastig onderzoek is: “Het is een onderzoek met lange adem. Dit gaat over 30-35 jaar. Misschien wel langer. Misschien is het wel zo dat die vrouwen ook wel eerder in de overgang komen of vroeger stoppen met de eisprongen. We weten het niet. Er is nog heel weinig wetenschappelijk onderzoek wat over een termijn van 30-50 jaar loopt. Zo’n langdurig onderzoek is veel te duur.”

Invloed van hormoonverstorende stoffen op elkaar

Barbara heeft een idee wat gemakkelijker verder onderzocht kan worden: “Meestal wordt onderzoek opgesplitst: wat is het effect van Bisfenol A, vlamvertragers of PVC? Het probleem is dat het niet gaat om het enkele stofje, maar dat het juist gaat om de combinatie van 300 verschillende hormoonverstorende stoffen elke dag. Dat effect is veel groter dan van 1 enkel stofje.”

Als je bijvoorbeeld op een dag:

  • een kassabon aanraakt met thermisch papier waar BPA / Bisfenol S op zit
  • in je tuin onkruid besproeit met gif, zoals Round-Up
  • een vloer zoals kliklaminaat, vinyl of PVC legt
  • kleding draagt met vlamvertragers
  • deodorant met aluminium en bodylotion, shampoo en conditioner met parabenen gebruikt
  • dagelijks fruit eet met veel residuen van bestrijdingsmiddelen

heeft dit veel impact.

dode bij door pesticiden

Barbara Havenith: “Het gaat om het én-én-én. Van heel veel stoffen is bekend bij welke concentratie er een direct gezondheidsprobleem ontstaat.”

Onderzoek met zebravis

Een zebravis wordt in het lab gebruikt voor onderzoek vanwege een zekere gelijkenis met de mens. Hij wordt vaker ingezet als proefdier.

Barbara: “Er is een onderzoek met zebravisjes in een aquarium, met een stofje erbij. Vanaf het moment dat de zebravisjes stoppen met zwemmen is het niet meer veilig. Dan wordt de dosering 10 keer lager gedaan, want dan wordt gedacht dat het veilig is voor mensen. Maar aan het water in de aquaria voegen ze nooit 10 verschillende stofjes toe. Ze weten niet wat daar het effect van is. Er is een sterk vermoeden dat die stoffen elkaar negatief beïnvloeden.”

testbuis van laboratorium

Heb je tips voor mensen die hormoonverstorende stoffen willen vermijden?

Barbara Havenith deelt verschillende aandachtspunten:

Tip 1: let op je voeding

Barbara: “Qua voeding kun je bijvoorbeeld denken aan biologisch eten en letten op lijstjes van de Clean Fifteen (de producten met de minste bestrijdingsmiddelen) en de Dirty Dozen (de 12 meest vervuilde groenten en fruit).”

Check het rapport van de EWG (VS)

Elk voorjaar brengt de Environmental Working Group (EWG) in de Verenigde Staten een rapport uit waarin deze gegevens worden gedeeld. Hier vind je bijvoorbeeld de actuele Clean Fifteen en de Dirty Dozen. Als gezond alternatief voor de Dirty Dozen kun je aan de biologische variant denken. Omdat in de EU andere regels gelden kun je deze lijsten niet exact toepassen op Nederland. Wel kun je een indruk krijgen, omdat veel voeding wereldwijd wordt verkocht.
kersen

Check het rapport van de NVWA (Nederland)

Verder publiceert de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) jaarlijks uitkomsten van onderzoek naar residuen van gewasbeschermingsmiddelen op groenten en fruit  Hier vind je de Voortgangsrapportage residuen bestrijdingsmiddelen over de periode 2019-2021.

Ook zijn er via Trouw meetgegevens van de NVWA voor wat betreft hormoonverstorende stoffen op groenten en fruit beschikbaar uit 2017. Van 3000 producten die destijds in Nederland werden verkocht, werden resten hormoonverstoorders gevonden in 28% van de monsters van kruiden, 21% van de groenten en 19% van het fruit.

Tip 2: check je huis

Barbara: “Kijk verder goed in je huis waar brandvertragers gebruikt zijn, of waar PVC in verwerkt is. Je hoeft niet je hele huis opnieuw te stofferen, maar als je het opnieuw gaat doen kies dan voor natuurlijke materialen. Kies voor marmoleum of een kurkvloer, in plaats van een vinyl keukenvloer.”

Barbie

Tip 3: vermijd kassabonnetjes

Barbara: “Denk ook aan de weekmakers, de kassabonnetjes. Laat de kassabonnetjes liever bij de kassa.”

Overige tips:

Barbara: “Tot slot kun je kijken naar de verzorgingsproducten en poetsspullen met al die geurtjes en conserveermiddelen en desinfectiemiddelen. Dat zijn hormoonverstoorders. Het komt van alle kanten.”

Producten zonder hormoonverstorende stoffen

Voorbeelden van producten zonder hormoonverstorende stoffen:

Meer weten?

Er bestaan veel misverstanden over wat écht natuurlijk en biologisch is en wanneer iets veilig is (bijvoorbeeld tijdens zwangerschap).

In het Complete HSP Jaartraject ‘Van vermoeid naar een leven waarin jij bloeit!‘ geef ik meer tips op dit vlak. Klik hier voor meer informatie over dit Jaartraject en hoe je mee kan doen>>>

cover van het Jaartraject Van vermoeid naar een leven waarin jij bloeit

Vond je dit artikel waardevol? Je bijdrage is welkom!

Heb je iets aan dit artikel gehad? Je doet mij een groot plezier met een donatie :). Daarmee ondersteun je mij om nog meer informatieve en inspirerende artikelen te kunnen delen in de toekomst. Elk bedrag (klein of groot) is heel welkom. Doneren kan al vanaf €2,-! Klik hier om te doneren >>>

Over Femke de Grijs

Femke de Grijs, met logos van de tijdschriften Libelle, Margriet en Happinez

Als kind stond ik van nature in contact met fijnstoffelijke dimensies. Toen ik erachter kwam dat mijn omgeving niet waarnam wat ik waarnam, werd ik bang voor andermans mening hierover en sloot ik mij hiervoor af.

Jarenlang onderdrukte ik mijn paranormaliteit en hoogsensitiviteit en leefde ik vanuit mijn ratio. Ik cijferde mijzelf (spirituele essentie) weg en leefde naar de verwachtingen van de buitenwereld. Dit gaf op den duur fysieke, emotionele en mentale klachten zoals uitputting en somberheid. In het reguliere circuit liep ik vast.

Ik voelde dat ik het roer om mocht gooien, leerde de vruchten van mijn sensitiviteit plukken en ging mijn droom leven. Zo kwam ik tot bloei. Mijn levenspartner Mathijs en ik verkochten ons huis in Nederland. Sinds 2017 reizen wij voor onbepaalde tijd samen met hond Juultje (geboren in 2022) de wereld over.

Ben jij een ambitieuze spirituele vrouw en wil ook bezield leven? Ik help jou graag, bijvoorbeeld via mijn gratis E-book, blogs en begeleiding.

Aanvullende blogs

Deze blog werd gepubliceerd op 24 januari 2014 en werd geüpdatet op 22 augustus 2023

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Scroll naar boven