Het wordt weer wintertijd! Voor veel HSP een lastig moment: misschien raakt je slaapritme in de war, ben je sneller geprikkeld of voel je je somber… Je bent niet de enige!
Gelukkig kun je er wat tegen doen. Hieronder volgt achtergrondinformatie en praktische tips:
Wintertijd Wiki:
1. Wintertijd: wanneer & Ezelsbruggetje
2. Waarom wintertijd?
3. Biologische klok: betekenis
4. Klachten bij de overgang van zomertijd naar wintertijd
5. Wie hebben er extra last van de overgang van de tijd?
6. Hoelang duurt het wennen aan de nieuwe tijd?
7. Overgang van zomertijd naar wintertijd: makkelijker dan de andere overgang?
8. Wintertijd afschaffen?
9. Tips: wintertijd problemen voorkomen en oplossen
Wintertijd: wanneer?
De wintertijd begint in Nederland op de laatste zondag van oktober.
Wintertijd:
Hier vind je per jaar de data wanneer wintertijd ingaat. Om 03:00u gaat de klok 1 uur achteruit naar 02:00u. Dat betekent dat in de ochtend vroeger licht wordt en in de avond sneller donker. Ook houdt het in dat je 1 uur extra kan slapen.
Ezelsbruggetje:
De klok gaat met de wintertijd 1 uur Achteruit: je Wint tijd in de Winter. Dit filmpje gaat ook in op dit een Ezelsbruggetje:
Einde wintertijd
De wintertijd eindigt op de laatste zondag van maart; er wordt dan overgegaan op de zomertijd.
Is er overal wintertijd en zomertijd?
Het hangt van het land af waarin je woont of er sprake is van een winter- en zomertijd. Dit heeft vaak te maken met hoeverre het land zich bevindt van de evenaar en de hoeveelheid daglicht. Op het noordelijk halfrond doen bijna alle landen aan een zomer- en wintertijd. Sinds 2002 doet de Europese Unie mee, allemaal op dezelfde datum. Op het Zuidelijk halfrond kennen veel landen ook een zomer- en wintertijd. Dit is vaak gebaseerd op de seizoenen.
Dit filmpje gaat er dieper op in:
Waarom wintertijd?
Wintertijd wordt ook wel gezien als een ‘oorspronkelijke, standaard, normale of echte tijd’. Gedurende wintertijd loopt je ritme gelijk met de licht- en donkercyclus. Dit wordt vaak als prettig ervaren: mensen ontwaken meestal van nature een paar uur nadat de zon is opgekomen. Dit is ook de reden waarom het bestaat. Later is Zomertijd ingevoerd en werd de oorspronkelijke tijd ‘Wintertijd’ genoemd.
Biologische klok betekenis
Ieder mens heeft een biologische klok. De biologische zit in onderin je hersenen (in de hypothalamus) en is aangesloten op het uiteinde van je oogzenuw. De biologische klok is een soort ‘innerlijke’ klok en regelcentrum.
Deze biologische klok heeft een eigen ritme en regelt verder onder meer:
1. Lichamelijke zaken
Denk maar aan:
- Bloeddruk
- Hartslag
- Hormonen en menstruatie
- Slaap- en waakritme. Met het slapen houdt het stofje melatonine verband: dit stofje wordt aangemaakt als het donkerder wordt en helpt om te slapen. Bij het ontwaken houdt het stofje cortisol verband; dit helpt om op te staan.
- Temperatuur van het lichaam
2. Emotionele zaken
Zoals je stemming
3. Je functioneren:
- Taal
- Rekenen
- Motoriek; zoals knippen of tekenen
- Prestaties en concentratievermogen
Er is een onderscheid te maken tussen ritmes die vaak wat langer dan 24 uur duren (circadiane ritmes), maandelijkse ritmes (zoals de menstruatie) en ritmes die nog langer duren (zo wordt het lichaam ongeveer elke 7 jaar compleet ‘vernieuwd’).
Je natuurlijke ritme vs. een ‘mechanisch’ ritme
Alle zaken die de biologische klok regelt, neigen ernaar om niet overeen te komen met de maatschappij die 24-7 ‘draait’. Concreet betekent dit dat je (onbewust) van nature iedere dag iets later wil slapen en iedere dag iets later wil opstaan.
Door je ogen komen signalen van licht en kleur binnen. Het licht dat via je ogen je hersenen bereikt, is het belangrijkste element uit de omgeving dat de biologische klok aanstuurt en deze discrepantie oplost. Mensen handelen (onbewust) naar het seizoen en de stand van de zon. De zon is een belangrijke bron van licht: de zon heeft (onbewust) door de zonsopkomst- en ondergang meer invloed op welke tijd je gaat slapen, ten opzichte van de letterlijke klok tijd die makkelijker te verzetten is.
Je biologische ritme raakt verstoord als:
- Je veel avondlicht via je ogen op je laat schijnen. Hierdoor ben je sneller geneigd om later te slapen en later te ontwaken. In de zomer gebeurt dit al, maar dit is vaak geen probleem omdat er ook in de ochtend relatief veel licht is dat je (onbewust) helpt om wakker te worden (tenzij je een rolluik of verduisterende gordijnen hebt).
- Je te weinig licht via je ogen binnenkrijgt kan het extra lastig zijn om op te staan en om in slaap te vallen. Dit kan bijvoorbeeld doordat je ’s avonds werkt (in ploegendienst of als verpleger) en weinig daglicht opneemt.
- Je slaap-waak ritme door andere omstandigheden veel ontregeld wordt, bijvoorbeeld als je als op onregelmatige tijden als piloot/stewardess werkt of bij de overgang van zomertijd naar wintertijd en visa versa. Het natuurlijke ritme van de seizoenen wordt op deze manier verstoord.
Dit kan een grote invloed op je gezondheid hebben!
Hierna wordt specifiek ingegaan op de wisseling van zomertijd naar wintertijd en visa versa:
Klachten
Als de biologische klok niet gelijk loopt met je handelen, dan kunnen er allerlei problemen en soms jetlagachtige verschijnselen ontstaan zoals:
Fysieke klachten:
- Niet gereed zijn om te ontwaken.
- Eetproblemen: denk maar aan overdag op de ‘verkeerde’ tijd trek hebben, geen trek hebben (vooral in de avond/bij ‘zwaardere’ maaltijden waar relatief veel calorieën inzitten), of overgewicht krijgen.
- Diabetes type 2.
- Hartaanvallen. Bij de wintertijd kan het het extra uur slapen tot iets minder hartaanvallen dan ‘normaal’ gesproken op de maandagmorgen leiden.
- Slaapproblemen. Slapen draagt er op vele manieren aan bij dat je je goed voelt. Het zorgt er fysiek voor dat je stofwisseling en immuunsysteem in balans zijn en dat je gemakkelijk kan herstellen. Slapen helpt ook mentaal: het zorgt er voor dat je geheugen in balans is en je gemakkelijk kan leren. Door de tijdswisseling word je misschien vroeger wakker en heb je er al uren opzitten voordat je op je werk bent en ben je in de middag moe, wat je qua slaap niet meer kan ‘inhalen’. Het kan zijn dat je een chronisch slaaptekort ontwikkelt. Ook kan de kwaliteit van slapen kan afnemen.
- Minder vitaal/fit en moe zijn en niet optimaal fysiek kunnen handelen en functioneren. Denk maar aan minder productief zijn.
Emotionele klachten:
- Chagrijniger zijn.
- Sneller geprikkeld zijn.
- Stemmingswisselingen.
- Agressie.
- Neerslachtig of een depressief gevoel.
Mentale klachten:
- Moeilijker kunnen concentreren
- Niet optimaal cognitief kunnen handelen
Deze klachten worden ook wel sociale jetlag genoemd.
Wie hebben er extra last van?
Door de overgang van de zomertijd naar de wintertijd kan je biologische klok van slag raken. Er zijn een paar mensen die hier vaak extra last van hebben:
- ‘Avondmensen’: dit is circa 20% van de Nederlandse bevolking. Kenmerkend voor avondmensen is dat zij moeilijk kunnen opstaan, langzaam kunnen opstarten en het beste functioneren in de middag en avond.
- Mensen die van nature moeilijk kunnen opstaan.
- Mensen met slaapproblemen en mensen die op werkdagen een slaaptekort hebben.
- Pubers.
- Hoogsensitieve Personen (HSP). Ongeveer 15-20% van de bevolking is hoogsensitief. Hoogsensitieve mensen hebben een gevoeliger zenuwstelsel ten opzichte van niet-HSP. HSP mensen herkennen zich vaak in deze HSP kenmerken. Prikkels (van daglicht/donker) kunnen extra binnenkomen. Omschakelingen van tijd en klachten die hieruit voortkomen kunnen intens worden ervaren.
Hoelang duurt het voordat je gewend bent aan de nieuwe tijd?
Hoelang mensen nodig hebben om zich aan te passen aan de nieuwe tijd, wisselt van persoon tot persoon.
De interne klok van mensen die in balans zijn, past zich relatief snel zijn aan het nieuwe ritme aan. Ook kunnen hele goede slapers of ochtendmensen vaak makkelijk met deze overgang omgaan. Al zegt neurowetenschapper Van der Werf dat de wintertijd vaak lastig is voor ochtendmensen: volgens hem willen ochtendmensen geen uur extra, maar juist een uur minder slapen.
Overgang van zomer- naar wintertijd: makkelijker?!
Of deze omschakeling makkelijker voor je is dan de andere, is heel persoonlijk. Ten opzichte van de overgang van de winter- naar de zomertijd, hebben minder mensen problemen met de overgang van zomer- naar wintertijd. Deze overgang wordt als wat makkelijker ervaren. Sommige mensen hebben een paar dagen nodig om te wennen. Anderen een week of langer: bij de omschakeling naar wintertijd soms 6 weken of nog langer.
Klachten:
De voordelen (het langer blijven slapen) duren bij sommige mensen niet lang. Sommige mensen ervaren na een paar dagen een verstoorde nachtrust, waarbij de kwaliteit van de slaap gedaald is…
Wintertijd afschaffen
De wintertijd afschaffen is geen goed idee: het zou dan in de ochtend heel erg lang donker zijn. Juist in de ochtend hebben mensen dit licht erg nodig: het helpt om op te starten.
Onderzoek
Er wordt onderzoek gedaan naar hoe je het beste kan omgaan met wisselende tijden bijvoorbeeld wat betreft voeding, licht en slaap.
10 Tips om Wintertijd problemen te voorkomen & op te lossen
De onderstaande tips zijn gebaseerd op werktijden rond 9:00-17:00u. Als je nachtdiensten draait/wisselende werktijden hebt, dien je juist een ander ritme te ontwikkelen (zie ook de filmpjes in deze blog met tips in die situatie):
Tip 1. Bereid je voor op de wintertijd
Je kunt bijvoorbeeld op de zaterdagavond 1 uur later slapen, zodat je zondagochtend op de gebruikelijke tijd wakker wordt. Een andere manier is dat je nog langer de tijd neemt om je voor te bereiden op wintertijd. Ga bijvoorbeeld 12 dagen voordat de wintertijd plaatsvind steeds 5 minuten later naar bed. Je kunt natuurlijk ook 6 dagen voordat de wintertijd plaatsvindt 10 minuten later naar bed gaan et cetera: voel wat bij je past.
Tip 2. Geniet!
De klok gaat een uur achteruit. Dit betekent dat je 1 uur langer kan slapen! Je kunt ook doen wat je normaal gesproken deed en opstaan op dezelfde tijd en dit ‘extra’ uur iets leuk voor jezelf doen, zoals mediteren of yoga. Of als je zin hebt, zelfs opruimen of andere leuke dingen die doen die bij het herfst– of winterseizoen passen!
Tip 3. Relativeer
Het effect van de wintertijd is ongeveer vergelijkbaar met een jetlag van een 1 uur durende vliegreis van Nederland naar Engeland. Een vliegreis van Nederland naar Australië en een eventuele jetlag is groter. Daarnaast ben je niet de enige: veel HSP last van de overgang van tijd. Soms de techniek trouwens ook (al staan veel apparaten tegenwoordig automatisch goed ingesteld op de zomer- en wintertijd ;). Neem je klachten in ieder geval serieus!
Tip 4. Leef in het ritme van je biologische klok
En ontdek hoe dit ritme in elkaar steekt. Luister goed naar je lichaam. Sommige HSP zijn extra moe na de overschakeling. Ben je moe? Ga naar bed. Voel je dat je nog een paar uur langer moet slapen? Doe dit dan. Het kan helpen om het in deze overschakelingsperiode rustiger aan te doen, zodat je jezelf aanpast aan de nieuwe tijd.
Tip 5. Sta op met zoveel mogelijk licht
Gebruik in de ochtend een lichtwekker, of slaap met je gordijnen open. Doe dit overigens niet als je op deze manier de hele tijd kunstmatig licht binnenkrijgt (en bijvoorbeeld niet kan slapen door die straatlantaarn die voor je slaapkamerraam staat). Ik werk samen met bol.com. Dit artikel bevat daarom affiliate links. Als je via de links in dit artikel iets (zoals een lichtwekker) bij bol.com bestelt krijg ik hier een kleine vergoeding voor en steun je mij. Dit waardeer ik zeer! Jij betaalt niets extra.
Tip 6. Zoek daglicht op
Zorg ervoor dat je in de ochtend en overdag veel daglicht krijgt. Laat op die tijdstippen extra daglicht in huis komen, door de gordijnen te openen of eventuele (‘daglicht’)lampen aan te doen. Dit is vooral in de winter extra belangrijk. Hier vind je meer tips wat betreft licht. Zo kan lichttherapie soms helpen om je biologische klok goed te zetten.
Tip 7. Houd pauze
Probeer als het kan (bijvoorbeeld ondernemer bent) elke dag tussen 13u en 15u een pauze te houden. Dit kan in sommige gevallen (gedeeltelijk) het probleem oplossen. Vaak doet een ‘powernap’ (kort slapen) ook wonderen: je voelt je beter en kan productiever of zelfs creatiever zijn.
Tip 8. Vermijd kunstmatig licht
Vermijd in de avond (in ieder geval 1 uur voordat je gaat slapen) kunstmatig licht zoals van elektrische apparaten (mobiel, PC, tablet en TV).
Tip 9. Drink in de avond geen cafeïne
Tip 10. Heb regelmaat
Sta op ‘vaste’ tijden op en ga op vaste tijden naar slapen.
Vond je dit artikel waardevol? Doneer!
Heb je iets aan dit artikel gehad? Je doet mij een groot plezier met een donatie :). Daarmee ondersteun je mij om nog meer informatieve en inspirerende artikelen te kunnen delen in de toekomst. Elk bedrag (klein of groot) is heel welkom. Doneren kan al vanaf €2,-! Klik hier om te doneren >>>
Over Femke de Grijs
Als kind stond ik van nature in contact met fijnstoffelijke dimensies. Toen ik erachter kwam dat mijn omgeving niet waarnam wat ik waarnam, werd ik bang voor andermans mening hierover en sloot ik mij hiervoor af.
Jarenlang onderdrukte ik mijn paranormaliteit en hoogsensitiviteit en leefde ik vanuit mijn ratio. Ik cijferde mijzelf (spirituele essentie) weg en leefde naar de verwachtingen van de buitenwereld. Dit gaf op den duur fysieke, emotionele en mentale klachten zoals uitputting en somberheid. In het reguliere circuit liep ik vast.
Ik voelde dat ik het roer om mocht gooien, leerde de vruchten van mijn sensitiviteit plukken en ging mijn droom leven. Zo kwam ik tot bloei. Mijn levenspartner Mathijs en ik verkochten ons huis in Nederland. Sinds 2017 reizen wij voor onbepaalde tijd samen met hond Juultje (geboren in 2022) de wereld over.
Ben jij een ambitieuze spirituele vrouw en wil ook bezield leven? Ik help jou graag, bijvoorbeeld via mijn gratis E-book, blogs en begeleiding.
Laat een reactie achter