Vitamine B12 tekort is onderschat: circa 3- 6% van de bevolking heeft een B12 deficiëntie. Ontdek in deze blog alles over de symptomen, hoe je het test, waar het inzit en wat de oorzaak en behandeling is (ook in relatie tot injecties en voeding), zodat je vitamine B12 op de juiste manier kan aanvullen.
Inhoudsopgave
Wat is vitamine B12?
Er bestaan veel soorten vitamines. Vitamines zorgen ervoor dat je gezond bent en je fit voelt. Vitamine B12 wordt ook Cobalamine genoemd en het heeft te maken met de stofwisseling in je cellen. Het maakt rode bloedcellen aan en zorgt voor een goed functioneren van je zenuwstelsel.
Hoe merk je dat je een vitamine B12-tekort hebt?
Je lichaam heeft vaak een opslagplaats van vitamine B12 voor 3-10 jaar. Een tekort ontstaat langzaam en begint vaak met allerlei vage klachten. Deze klachten worden ook wel Vitamine B12 tekort symptomen genoemd.
Vitamine B12 tekort symptomen
Hieronder vind je een overzicht van wat klachten die het gevolg kunnen zijn van een vitamine B12 tekort. Deze kunnen van persoon tot persoon wisselen.
B12 tekort klachten op fysiek niveau:
- Darmproblemen
- Duizelig zijn
- Haaruitval
- Hoofdpijn
- Koud hebben
- Menstruatieproblemen (bijvoorbeeld het hebben van een hevige menstruatie/menstruatiepijn of het uitblijven van menstruatie/een lange menstruatie hebben)
- Oorsuizen
- Onvruchtbaarheid
- (Over)vermoeidheid; misschien wil je de hele dag in je bed liggen, zie je op tegen reizen met openbaar en ga je eerder weg bij een verjaardag omdat je leeggezogen bent.
- Rusteloze benen
- Tintelingen in lichaamsdelen, zoals in je vingers
- Zwakte
Wat doet B12 tekort met je spieren?
Of en wat een B12 tekort met iemands spieren doet is persoonlijk. Een tekort aan B12 kan mogelijk spierproblemen geven, denk hierbij aan spierpijn, spiertrekkingen, spierkramp of spierzwakte, bijvoorbeeld in je benen. Tip; laat bij MS onderzoeken of er sprake is van een B12-tekort.
Vitamine B12-tekort gewichtstoename
Het wetenschappelijke bewijs dat een B12-tekort leidt tot gewichtstoename is niet sterk. Hier dient meer onderzoek naar gedaan te worden. Het is wel bekend dat een B12-tekort kan leiden tot minder eetlust en gewichtsverlies/ondergewicht.
Vitamine b12-tekort jeuk
Jeuk wordt meestal niet direct in verband gebracht met een B12-tekort. Er is geen sterk wetenschappelijk bewijs dat een B12-tekort tot jeuk kan leiden. Er bestaan wel onderzoeken die aangeven dat B12 mogelijk effectief kan zijn bij bepaalde jeuk. Zo kwam uit een onderzoek naar voren dat zalf met vitamine B12- mogelijk de jeuk kan verminderen bij mensen met de diagnose Psoriasis.
B12 tekort klachten op mentaal niveau
- Concentratieproblemen
- Coördinatiestoornissen
- Geheugenverlies, dementie
Vitamine B12 tekort psychische klachten
- Apathie, oftewel ‘niets voelen’
- Depressie
- Nervositeit
- Prikkelbaarheid/geïrriteerdheid
- Psychoses, hallucinaties, paranoia
- Stemmingswisselingen
- Verwardheid
Kijk hier voor een volledig overzicht van de symptomen. Klachten die van een B12 tekort kunnen komen lijken erg op klachten die bij een vitamine D tekort kunnen horen.
Gevolgen B12 tekort gevolgen
Hierboven vind je verschillende gevolgen van een B12 tekort. Wat precies de gevolgen voor iemand zijn is persoonlijk. Als er voor een langere periode een tekort is, dan kan de gecombineerde strengziekte ontstaan. Het is hierdoor mogelijk dat iemand in een rolstoel belandt.
Niet alle artsen erkennen dat een tekort aan vitamine B12 kan leiden tot klachten zoals oververmoeidheid. Dit kan frustrerend zijn.
Hoogsensitiviteit en B12 tekort
Ongeveer 1 op de 5 mensen herkent zich naast de klachten die bij een vitamine B12 tekort kunnen horen, ook in de kenmerken van hoogsensitiviteit en is een hoogsensitief persoon (HSP). Hoogsensitieve mensen hebben een gevoeliger zenuwstelsel. Met deze HSP test ontdek je of je hoogsensitief bent. Klachten kunnen als je hoogsensitief bent, extra intens worden ervaren. Je kunt gelukkig leren hoe je met vermoeidheid en een vitamine B12 tekort om kunt gaan en je energieker voelen en zelfs productiever zijn.
Vermoed je dat je een vitamine B12 tekort hebt? Do’s en don’ts
De onderstaande informatie helpt je bij (het vermoeden van) een tekort.
Tip: Raadpleeg bij klachten altijd een arts
Kies een arts een uit waar je je prettig bij voelt.
Vitamine B12 tekort test
Ga naar je huisarts of internist en laat een bloedonderzoek uitvoeren. Je kunt in het bloed bijvoorbeeld deze stofjes laten onderzoeken:
- Serum B12
- Holo-TC (Actief B12)
- Homocysteïne; een verhoogd resultaat kan een vitamine B12 tekort bevestigen, een ‘normale’ waarde sluit een tekort niet uit
- Methylmalonzuur (MMA); een verhoogd resultaat kan een vitamine B12 tekort bevestigen, een ‘normale’ waarde sluit een tekort niet uit
- Foliumzuur (wordt ook wel vitamine B9 en vitamine B11 genoemd); een te hoog gehalte kan een vitamine B12 tekort maskeren. Foliumzuur kan op twee manieren in het bloed worden onderzocht: via serum en via onderzoek in de cellen (via intracellulair onderzoek).
- Vitamine B6
- Ferritine
Onder andere de stofjes nummer 5 t/m 7 en andere vitamines B werken samen met vitamine B12. Zo kun je door een disbalans van vitamine B1, B3, B6, B9/11 ook moeheid ervaren.
Let op; doe eerst een compleet bloedonderzoek en laat je eerst prikken op serum B12, Holo-TC, homocysteïne, MMA en foliumzuur voordat je begint met het nemen van supplementen waar B12 of foliumzuur inzit (deze verdoezelen de echte waardes van deze stofjes).
Als je als HSP bang bent voor bloedprikken, raadpleeg dan deze tips.
B12 waarde
Vaak gebruiken laboratoria diverse eenheden om B12 te meten. Vraag om een uitdraai van jouw resultaten; daar dienen ook de normaalwaarden op te staan. Zo kun je ook zelf zien of je ‘genoeg’ B12 hebt.
Overigens zijn waarden in mijn ogen vaak niet de wet; als je tegen een grenswaarde aanzit kun je een tekort hebben. Er zijn momenteel artsen die pleiten om de ondergrens van de serum B12 waarde in Nederland op te hogen naar 200 pmol/L. In Amerika wordt 200 pmol/L. vaak als ondergrens gehanteerd. Amerikaanse verpleegster Sally Pacholok en haar man Jeffrey Stuart (arts), die een boek schreven over vitamine B12 tekort willen de onderwaarde verhogen naar 450 pmol/L. Ze pleiten voor een proefbehandeling voor mensen die nu in het grijze gebied vallen (en een waarde tussen de 200 en 450 pmol/L. hebben: als je een waarde van onder de 200 pmol/L. hebt raden ze altijd een behandeling aan).
In het boek Is het Misschien vitamine B12-tekort? kun je er meer over lezen. Klik hier en ontvang het boek via bol.com.
Elk lichaam is uniek en heeft een unieke behoefte aan bepaalde vitamines.
Vitamine B12 tekort oorzaak
Heb je een vitamine B12 tekort? Inzicht verkrijgen in de oorzaak is vaak al een eerste stap. Er kunnen diverse oorzaken zijn van een tekort aan vitamine B12. In deze blog vind je wat voorbeelden (dit overzicht is niet compleet). Zo vergroten deze factoren de kans op een vitamine B12 tekort:
- Weinig tot geen dierlijke producten eten en/of drinken, bijvoorbeeld als je vegetarisch of veganistisch eet of een eetstoornis hebt
- Ouder zijn
- Een maagdarminfectie, aandoeningen waarbij de productie van maagzuur verminderd is, de maagziekte atrofische gastritis en tekort aan het maageiwit Intrinsic. Als de Intrinsic Factor ontbreekt, of niet voldoende functioneert kan hier een vitamine B12 tekort én schadelijke bloedarmoede uit voortvloeien. Dit wordt ook wel pernicieuze anemie genoemd. Het is een misverstand dat B12 tekort altijd samengaat met bloedarmoede (dit hoeft niet)
- Een bacteriële overgroei (SIBO), parasieten (giardia lamblia) en of/ diphyllobothrium latum die in de darmen een competitie met vitamine B12 aangaan.
- Helicobacter Pylori (maagbacterie)
- Pancreas insufficiëntie (er kan bijvoorbeeld onderzoek worden gedaan naar pancreas enzymen)
- Zolllinger-Ellisson syndroom
- Maagverkleining
- Verstoring van de opname in de dunne darm door bijvoorbeeld door de ziekte van Crohn of coeliakie
- Een auto-immuunziekte, zoals de ziekte van Graves of de ziekte van Hashimoto
- Geneesmiddelen (zoals het langdurige gebruik van maagzuurremmers en het geneesmiddel Metformine) of andere middelen zoals lachgas en alcohol
Een B12 tekort kan volgens Pacholok & Stuart onder andere ook een relatie hebben met:
- Autisme (er zijn aanwijzingen dat een B12 tekort een rol speelt bij autisme. Mensen met autisme blijken volgens hen vaak baat te hebben bij B12)
- Ontwikkelingsstoornissen, leerproblemen
- Kanker (mensen die bijvoorbeeld slokdarm-, maag-, alvleesklier- of darmkanker hebben (gehad) kunnen (op lange termijn) een B12 tekort krijgen, bijvoorbeeld als de maag (deels) is verwijderd)
- Hart/vaatproblemen (vitamine B12 zorgt ervoor dat foliumzuur het aminozuur homocysteïne (dat het risico op een hartaanval/hersenbloeding vergroot) kan omzetten in een ongevaarlijk aminozuur. Een tekort aan vitamine B12 kan leiden tot een hoge homocysteïnewaarde, wat het risico op een hartaanval of hersenbloeding vergroot).
- Hersenbloedingen, hersenletsel
Samengevat: een B12-tekort kan ontstaan door je leefpatroon (voeding/medicatie enz.) en/of een opnamestoornis. Hier vind je alle oorzaken op een rij.
B12 tekort door stress?
Er is geen wetenschappelijk bewijs dat een B12 tekort wordt veroorzaakt door stress. Je kunt op een effectieve of niet-effectieve manier omgaan met een (mogelijk) B12 tekort. Dit hangt samen met jouw veerkracht. Als je op een niet-effectieve manier hiermee omgaat kan dit mogelijk stress geven (bijvoorbeeld als je niet de juiste behandeling krijgt).
Wat is de ziekte van Addison-Biermer?
De ziekte van Addison-Biermer is een ziekte waardoor vitamine B12 niet wordt opgenomen (let op: de ziekte van Addison is wat anders). Hoe deze ziekte zich uit, verschilt van persoon tot persoon. Je kunt er wat tegen doen.
Je kunt onderzoek laten doen naar de oorzaak van je vitamine B12 tekort. Zo wordt er vaak geprikt op Antistoffen tegen Intrinsic factor (er moet minimaal 1 week zitten tussen een B12 injectie en het bloedonderzoek naar antistoffen tegen Intrinsic Factor) en Antistoffen tegen de pariëtale cellen. Hier kun je meer over het diagnosticeren van de oorzaken lezen. In sommige gevallen wordt er geen oorzaak gevonden; men dient ook dan het B12 tekort volgens onderstaande richtlijnen te behandelen.
Is B12 tekort erfelijk?
Een vitamine B12 tekort kan erfelijk zijn, maar hoeft niet. Dit hangt mede af van de oorzaak van het tekort. De ziekte van Addison-Biermer is volgens onderzoek een dominant erfelijke ziekte.
Tip: Heb je een tekort? Laat dit dan ook weten aan familieleden. Mochten zij onverklaarbare klachten krijgen/hebben, dan kan het zijn dat vitamine B12 een rol speelt. Dit tekort kan ook aanwezig zijn, zonder dat er antistoffen in het bloed zijn gevonden.
Vitamine B12 tekort behandeling
Deze stofjes helpen om je vitamine B12 tekort aan te vullen (op willekeurige volgorde):
- Hydroxocobalamine
- Methylcobalamine
- Adenosyl/dibencozide/co-enzym-cobalamine
Ieder lichaam is uniek en kan gebaat zijn bij 1 of meerdere bovengenoemde B12 vormen.
Let op: cyanocobalamine is veel minder geschikt.
Er is een verschil tussen dat wat je inneemt en opneemt aan B12. Het gaat er uiteindelijk bij een tekort om dat je lichaam zoveel mogelijk B12 opneemt, zodat je weer energieker wordt. In sommige middelen zit bijvoorbeeld relatief veel vitamine B12, maar dit wordt vaak niet goed door je lichaam (bijvoorbeeld door allerlei chemische toevoegingen aan middelen of een opnamestoornis) opgenomen.
Waar zit vitamine B12 in?
Er zit vitamine B12 in:
- injecties
- sprays
- tabletten
- voeding
Als je een opname probleem hebt, haal je vitamine B12 echter niet uit alle bovenstaande bronnen.
Volgens Pacholok & Stuart moet er nog meer wetenschappelijk onderzoek worden gedaan naar de werking (absorptie) en (neurologische) effectiviteit van de verschillende vormen van (orale en injecteerbare) vitamine B12, onder grote groepen patiënten.
Vitamine B12 kopen
Helaas bestaan er verschillende misvattingen over B12 en worden er veel miskopen gedaan wat betreft B12.
Vitamine B12 tekort aanvullen
Vul vitamine B12 op de juiste manier aan. Er bestaan diverse visies hoe je vitamine B12 tot je kunt nemen, hieronder mijn visie:
Vitamine B12 injecties
Ik raad net zoals Stichting B12 tekort bij een (zeer ernstig) tekort altijd injecties aan; dit is de meest directe manier om ervoor te zorgen dat vitamines rechtstreeks in je bloedbaan terechtkomen. Het is dé oplossing als je een opnamestoornis, zoals darm en/of maagproblemen hebt.
In Nederland worden vaak injecties met hydroxocobalamine gebruikt. Zelf heb ik een voorkeur voor het merk Tekada. Deze bevat geen benzylalcohol (daar kunnen sommige HSP heftig op reageren). Bij sommige mensen schijnen deze injecties niet optimaal te werken, omdat ze de hydroxocobalamine niet kunnen methyleren (omzetten, zodat je tekort daadwerkelijk wordt aangevuld).
Een alternatief is het nemen van injecties met methylcobalamine en/of adeosylcobalamine. Deze zijn in het buitenland verkrijgbaar.
Het is bij injecties belangrijk om:
- Allereerst een ‘oplaaddosis‘ te krijgen, zodat het tekort kan worden aangevuld. Dit moeten minimaal 10 injecties zijn (verspreid over 5 tot 10 weken, zie hierboven ook de richtlijnen van Stichting B12 tekort en het Farmacotherapeutisch Kompas).
- Na een oplaaddosis een onderhoudsdosis te nemen. Dit moet minimaal 1 keer in de 2 maanden 1 injectie zijn: de juiste frequentie moet op basis van je klachten worden vastgesteld. Bij neurologische klachten moet er 1/2 keer per week een injectie voor langere periode worden gegeven gedurende langere tijd (bijvoorbeeld 2 jaar). Door een onderhoudsdosis te nemen, voorkom je dat je (op lange of korte termijn) weer een tekort en klachten krijgt. Er mag niet worden gestopt met injecteren als de oorzaak van je vitamine B12 tekort niet wordt gevonden/niet kan worden weggenomen.
Hierbij een voorbeeld van een injectieschema, waarbij eerst wordt ‘opgeladen’ en daarna onderhouden (deze persoon krijgt klachten als die later dan 1 x per 3 weken prikt):
Week 1 t/m 3: 2 x per week
Week 4 t/m 6: 1 x per week
Week 7 t/m 13: 1 x per 2 weken
Vanaf week 14: 1 x per 3 weken
Vitamine B12 injecties: wanneer resultaat?
Wanneer iemand resultaat merkt van injecties is persoonlijk. De meeste mensen (circa 56%) merken dit relatief snel tijdens de oplaaddosis (binnen 10 injecties) en anderen pas na 15 injecties. Bij neurologische klachten duurt het vaak langer (bijvoorbeeld 2 jaar) voordat er resultaten merkbaar zijn. In sommige gevallen (circa 8%) merken mensen geen resultaat.
Injecties moeten volgens een specifiek protocol geprikt worden. Het kan ook levensgevaarlijk zijn om zelf injecties te kopen en om jezelf te prikken. Raadpleeg daarom altijd een arts als je aan de slag wil met injecties. Kijk hier voor tips als je last hebt voor angst voor prikken.
B12 injecties afvallen
Er is geen wetenschappelijk bewijs dat B12 injecties helpen om af te vallen.
Vitamine B12 spray
- Een spray is ieder geval geschikt voor HSP waarvan de oorzaak van het tekort in gebrek aan B12 rijke voeding ligt, zoals bij veganisten het geval kan zijn (als er géén opname probleem is).
- Soms hebben HSP er baat bij als ze zo goed als geen klachten hebben, of een tekort willen voorkomen (bijvoorbeeld als je vegetarisch eet).
- Anderen gebruiken een spray ter aanvulling op injecties. Sommigen gebruiken bijvoorbeeld Hydroxocobalamine injecties, en sprays waar Methylcobalamine in zit. Op die manier krijgen ze diverse vormen van B12 binnen; sommigen hebben hier baat bij.
- In sommige gevallen gebruiken mensen een spray als onderhoudsdosering (na de ‘oplaaddosis’ met injecties). Overleg dit met een arts, en laat minimaal 1 keer per jaar testen of de serum B12 waarde goed is. Ook moeten je klachten centraal staan: deze mogen niet terugkomen. Deze ‘onderhouds’methode is niet voor iedereen geschikt!
Er bestaan sprays om onder je tong te spuiten, of in je neus. Voor mijn gevoel zijn sprays ook effectief, maar minder direct (een langere termijn oplossing om een tekort aan te vullen) en daarom niet geschikt bij een zeer ernstig tekort en neurologische klachten (gebruik dan injecties).
Voorbeelden van sprays met enkel Methylcobalamine zijn de sprays van Pure Vegan en Vitamist. Ik heb destijds beide uitgetest en vond Pure Vegan handiger: Vitamist moet je namelijk 4 keer verspreid over de dag telkens 2 keer sprayen (8 keer totaal), Pure Vegan slechts 1 keer. Overigens hielpen de sprays niet om mijn tekort op te lossen en was ik aan het dweilen met de kraan open, omdat ik een opnamestoornis heb.
Vitamine B12 tabletten
Je kunt ook aan de slag met tabletten, voor mijn gevoel zijn die weer iets minder direct dan sprays. Ik zie het als een derde oplossing, maar niet geschikt bij zeer ernstige neurologische klachten (kies dan voor injecties).
Tabletten zijn enkel geschikt als er geen opname probleem is en als:
- De oorzaak van het tekort in gebrek aan B12 rijke voeding ligt (je lichaam neemt B12 goed op in dat geval).
- Er praktisch geen klachten zijn.
- Je (als veganist of vegetariër) een tekort wil voorkomen.
Heb je wel een opname probleem? Dan kun je tabletten gebruiken ter aanvulling op injecties. Sommigen hebben baat bij het binnenkrijgen van diverse vormen van B12.
Let op: wil je aan de slag met tabletten, maak dan gebruik van zuig/smelttabletten. Leg een tablet onder je tong, tegen je wang of onder je bovenlip en laat het daar rustig (!) smelten. Op deze manier kunnen de stoffen rechtstreeks je bloedbaan in. Kauw, zuig en slik de tabletten niet door! In mijn visie is het effect dan vele male minder.
Welke zuig/smelttabletten raden Stichting B12 tekort en ik aan?
Voor HSP kan een te hoge dosering te intens zijn, daarom raad ik meestal 1000 mcg per zuig/smelt tablet aan. Sommige HSP injecteren bijvoorbeeld met hydroxocobalamine en gebruiken aanvulling zuig/smelt tabletten met Methylcobalamine.
Voorbeelden van zuig/smelt tabletten die enkel bestaan uit de stof Methylcobalamine (en geen andere toegevoegde vitamine), geschikt zijn voor vegetariërs en veganisten en die ook worden aangeraden door Stichting B12 tekort zijn die van:
- Jarrow Formulas, Methyl B-12, 1000 mcg (100 stuks).
- Vitals 1000 mcg methylcobalamine (100 stuks).
- Now 1000 mcg methylcobalamine (100 stuks).
Klik op de afbeeldingen van de pillen die ik wél aanraad (controleer zelf voor de zekerheid de actuele samenstelling) en bestel ze direct veilig via bol.com:
Ik raad geen ‘gewone’ tabletten aan die je moet doorslikken. Het merendeel van wat er in de winkels op vitamine B12 vlak verkrijgbaar is bestaat hieruit. Voor mijn gevoel bevatten deze middelen vaak te veel toevoegingen en is het voor het lichaam vaak lastig om deze vitamines daadwerkelijk op te nemen, zodat je lichaam er wat aan heeft. Bij een opnamestoornis werken deze tabletten dan ook niet.
B12 werkt samen met andere vitamines; zorg ervoor dat ook die voldoende in je lichaam aanwezig zijn!
Houd er met alle opties rekening mee dat er in het supplement vitamine B12 in zit en geen andere toevoegingen zoals andere vitamines; tenzij je ook weet dat je een andere vitamine daadwerkelijk nodig hebt omdat dit bijvoorbeeld uit bloedonderzoek is gebleken/een arts of specialist dit adviseert.
B Complex
Zo hebben sommige HSP een laagnormaal waarde qua foliumzuur of B1/6 en baat bij foliumzuur en/of een vitamine B complex. Raadpleeg een deskundige, omdat bijvoorbeeld teveel B6 binnenkrijgen (op lange termijn) schadelijk kan zijn.
Veel mensen denken dat een vitamine B complex altijd voldoende vitamine B en B12 levert; dit klopt niet:
- Bij een opnamestoornis van vitamine B12 wordt B12 niet uit pillen opgenomen: daarom zijn injecties in principe in dat geval altijd nodig.
- Daar komt bij dat in een vitamine B complex vaak pillen zitten die moeten worden doorgeslikt: vitamine B12 laat zich het beste opnemen via zuigtabletten.
- Ook zitten er in een B complex vaak niet de meest effectief opneembare vorm van B12: Cyanocobalamine.
Vitamine B12 bijwerkingen; kunnen klachten verergeren?
Ieder lichaam reageert anders op de toediening van B12. Zo merken sommige mensen dat ze meteen energie krijgen na toediening van B12. Bij anderen verergeren de klachten eerst en worden ze bijvoorbeeld eerst extra moe, waarna ze stap voor stap meer energie krijgen en zich beter voelen. Een bijwerking die vaak voorkomt gebruik van bij injecties, is dat mensen last kunnen krijgen van acne.
De mate van herstel hangt onder andere af van:
- de leeftijd waarop je tekort is ontstaan (en hoelang je last hebt van klachten)
- de ernst van het tekort (en in hoeverre het lichaam schade heeft opgelopen door het tekort)
- de leeftijd waarop er met een behandeling is begonnen.
Sommige HSP ervaren zelfs 2 jaar na hun behandeling bestaande uit injecties nog een verbetering. Vaak duurt het langer voordat vermoeidheid en neurologische klachten zijn opgelost/verbeterd.
Bij een B12 tekort gaat het erom dat er in alle weefsels en cellen weer genoeg B12 komt. Helaas is het nog niet via een betrouwbare bloedtest te meten wanneer dit het geval is.
Let op: Na de eerste meting én toegevoegde suppletie weer de serum-B12 of Holo-TC waarde meten, geeft géén goed beeld van de échte hoeveelheid B12, in bijvoorbeeld de cellen en weefsels (die moeten weer helemaal zijn opgevuld met B12).
Vitamine B12 te hoog?
Een waarde kan nooit ‘te hoog‘ zijn! Bij de behandeling van een B12 tekort moeten daarom je klachten en hoe je je voelt centraal staan; daar valt de dosering op af te stemmen. Na 10 injecties kan op basis van je klachten eventueel rustig met de injecties worden afgebouwd naar een onderhoudsdosering. Er mag niet op basis van de bloedwaardes worden afgebouwd/gestopt. In tegenstelling tot bijvoorbeeld vitamine D geldt bij vitamine B12 na suppletie niét ‘meten is weten’!
Wat moet je eten als je een B12 tekort hebt?
Een opnameprobleem is vaak het grootste probleem bij mensen met een vitamine B12 tekort. Voeding vult dan niet (meer) het tekort aan. Ook duurt het relatief lang om enkel met voeding je tekort aan te vullen als je geen opnameprobleem hebt. Ik adviseer altijd om bij een tekort een ondersteunend supplement (in principe altijd injecties) te gebruiken, zodat je je relatief sneller beter voelt.
Als je geen opnameprobleem hebt en extra vitamine B12 wil binnenkrijgen via de voeding kun je gebruik maken van de onderstaande voedingsmiddelen.
B12 vitamine voeding
Normaal gesproken halen mensen B12 uit voeding. Vitamine B12 zit enkel in dierlijke producten, bijvoorbeeld in:
- Melkproducten zoals melk en kaas
- Vleeswaren, gevogelte
- Vis, oesters
- Eieren
Algen en zeewieren bevatten een op vitamine B12 lijkende stof, maar deze stof heeft volgens onder meer het Voedingcentrum geen bewezen vitaminewerking. Hetzelfde geldt voor andere plantaardige voedingsmiddelen zoals miso of Incabessen: ook hier is geen wetenschappelijk bewijs van dat hier vitamine B12 inzit die door de mens kan worden opgenomen als werkzame vitamine B12.
Tip: Luister goed naar je lichaam
Voel wat je lichaam nodig heeft qua eten/drinken/supplementen, helemaal als je vegetarisch of veganistisch eet. Misschien voel je dat je een bepaalde periode een supplement ‘moet’ nemen en soms niet; elk lichaam is uniek en heeft zijn eigen aandachtspunten en behoeften. Zo laten sommige HSP die weten dat ze gevoelig zijn voor een B12 tekort zich jaarlijks door middel van bloedonderzoek testen. De Vegetariërsbond en Nederlandse Vereniging voor Veganisme raadt veganisten sowieso aan om een B12 supplement te gebruiken.
Te veel vitamine B12
Volgens het Voedingscentrum is de kans zeer klein om last te hebben van te veel vitamine B12 en zijn er geen ongewenste effecten bekend bij mensen die langdurig te veel vitamine B12 innamen. In principe zorgt je lichaam ervoor dat je niet te veel vitamine B12 uit het maag-darmkanaal opneemt.
23 misverstanden over B12 tekort
Zelf heb ik jaren een B12-tekort gehad. Het werd lang niet goed onderzocht en behandeld. Bovendien bestaan er heel wat misverstanden over. Een B12-tekort zit bijvoorbeeld niet “tussen de oren”!
B12-ers krijgen meestal (ongevraagd) heel wat te horen van onwetende mensen. Hieronder volgt een opsomming met de meest onzinnige uitspraken die ik de afgelopen jaren tegenkwam. Het doel hiervan is om deze misverstanden voor eens en altijd de wereld uit te helpen!
1. “Doe het rustiger aan”
Ik was almaar moe en besloot om eindelijk eens naar de huisarts te gaan. Mijn toenmalige huisarts dacht dat ik een burn-out had. Hij zei dat ik rustiger aan moest doen; op die manier zouden al mijn klachten verdwijnen. Achteraf gezien was dit een misdiagnose en verkeerd advies.
Ik had een B12-tekort: dit gaat met het rustig aan doen niet over…
2. “Er bestaat 1 test om een vitamine B12 tekort vast te stellen”
Mijn toenmalige huisarts wist niets over vegetariërs (dat was ik immers) en vitamine B12 en belde met een ‘deskundige’ uit het ziekenhuis. Tot zover was ik positief over mijn huisarts: hij zocht immers hulp! Het advies dat hieruit voortkwam klopte helaas niet. Er werd 1 bloedtest gedaan: Holo-TC…
Als je een vitamine B12-tekort wil onderzoeken en vaststellen, is het handig om in ieder geval de 7 stoffen die in deze blog genoemd staan te laten onderzoeken. Let op: het is wetenschappelijk niet bewezen dat met een levend bloedanalyse, pendelen of een spiertest een B12-tekort aan te tonen is. Laat je daarom je prikken op de 7 eerder genoemde stoffen. Natuurlijk kun je ook een levend bloed analyse of iets dergelijks laten doen ter aanvulling op deze 7 stoffen, niet ter vervanging.
3. “De bloedwaardes zijn allesbepalend voor de diagnose”
In diverse landen zijn de referentiewaarden van bovengenoemde 7 stoffen anders. Bovendien pleitten er veel artsen voor om de onderwaardes op te hogen. Als je een waarde hebt die volgens de huisarts “laagnormaal” of zelfs “goed” is, kun je een tekort hebben.
4. “Het is je eigen schuld”
Ik eet graag vegetarisch. Als je vegetarisch of veganistisch eet is het belangrijk om voldoende vitamine B12 binnen te krijgen. Veel mensen dachten dat ik niet goed genoeg had gegeten en dat ik wat dat betreft totaal onverantwoord bezig was…
Dat is niet het geval. Een vitamine B12 tekort kan onder andere worden veroorzaakt doordat je;
- te weinig vitamine B12 via voeding binnenkrijgt (bijvoorbeeld als je veganistisch of vegetarisch eet)
- en/of een opnamestoornis hebt.
Een B12-tekort wordt veelal niet veroorzaakt door te weinig B12 rijke voeding, maar door een opnamestoornis. Bij een opnamestoornis zoals bij mij het geval is kan je vitamine B12 niet uit voeding halen. Ook niet voldoende uit tabletten of spray.
Tip: laat onderzoeken wat de oorzaak van je B-12 tekort is. Als je veganistisch of vegetarisch eet, wil dat niet zeggen dat je tekort altijd automatisch hierdoor wordt veroorzaakt (dit kan wel, maar hoeft niet. Je tekort kan ook worden veroorzaakt door een opnamestoornis).
5. “Eet meer vleesvervangers”
Na een te lage bloedwaarde en vastgesteld B12-tekort moest ik meer vleesvervangers eten volgens de huisarts…
Pas jaren later ontdekte ik dat dit een gevaarlijk advies was. De oorzaak van mijn B12-tekort had allereerst gevonden moeten worden. In dit artikel ontdek je hoe je de oorzaak van een B12-tekort kan opsporen. Bij mij werd er op een gegeven moment een opnameprobleem gevonden. Bij een opnameprobleem kan je vlees en vleesvervangers eten wat je wilt, echter zoals de naam opnamestoornis al aangeeft neem je de vitamine B12 eruit niet goed op.
Een vitamine B12-tekort dient juist behandeld te worden: in principe altijd met injecties.
6. “Denk maar niet dat je door die B12 beter wordt!”
Helaas: een vitamine B12-tekort is een groot onderschat probleem. Een juiste behandeling kan veel verbetering geven.
7. “Na een paar injecties is het probleem opgelost”
Omdat mijn toenmalige huisarts geen injecties wilde geven en de oorzaak van probleem niet goed onderzocht en behandelde, ging ik het in een andere hoek zoeken.
Ik belandde bij een natuurarts. Hij kwam ook tot de conclusie dat ik B12-tekort had. Tot zover was ik nog blij met hem. Ik kreeg 2 injecties en merkte geen resultaat. Later begreep ik waarom. Een injectiebehandeling van vitamine B12 hoort er anders uit te zien:
- Zo hoort er eerst een oplaaddosis plaats te vinden. Zodat alle cellen en weefsels 100% opgevuld worden met vitamine B12. Het tekort wordt door de oplaaddosis opgelost.
- Daarna dient een onderhoudsdosis plaats te vinden. Zodat je voorkomt dat er weer een tekort plaatsvindt.
Kijk in dit artikel voor meer informatie over de juiste hoeveelheid van de oplaad- en onderhoudsdosis. Zo dienen sommige mensen voor langere tijd 2x per week een injectie te krijgen. De tijdsduur en mate van herstel hangt van diverse factoren af. Herstel kost vaak tijd: soms wel meer dan 2 jaar!
De term B12-tekort kan verwarrend zijn: na de oplaaddosis is er geen sprake meer van een B12-tekort (omdat het tekort is opgelost), maar vaak nog wel van een chronisch opnameprobleem.
8. “De klysma is het antwoord op je problemen”
Dat was wat mijn toenmalige natuurarts zei toen hij na 2 B12-injecties geen resultaat opmerkte. Hij gooide het toen op een compleet andere boeg: ik moest aan de klysma.
Het is niet wetenschappelijk bewezen dat door ontgiften en een klysma de opname in je lichaam wordt verbetert en een eventuele auto-immuunziekte/opnamestoornis verdwijnt. Dit is een gevaarlijk advies!
Een B12 probleem wordt hierdoor bovendien niet opgelost: het lichaam ‘schreeuwt’ om vitamine B12…
9. “Ik moet je 5 keer een Shiatsu Massage geven; daarna ben je beter!”
Daarnaast kom ik af en toe andere alternatieve methodes tegen die zeggen je beter te maken.
Het is niet wetenschappelijk bewezen dat iets uit de alternatieve zorg zoals een Shiatsu Massage een vitamine B12-tekort en eventuele auto-immuunziekte/opnamestoornis laat verdwijnen. De oorzaak van het probleem wordt er niet mee weggenomen. Dit is ook een zeer gevaarlijk advies! Ook hier geldt: vul het B12-tekort juist aan (met B12).
Natuurlijk kan iets uit de alternatieve zorg en een massage je mogelijk wel helpen ontspannen en je beter te laten omgaan met klachten die voortvloeien uit het tekort en op die manier bijdragen om lekker in je vel te zitten; dat is een andere tak van sport. Deze zorg is een aanvulling op de reguliere juiste behandeling en geen vervanging.
10. “Tabletten zijn de oplossing”
In de NHG richtlijnen staat onder meer volgens de B12 Research Group een grote fout wat betreft vitamine B12-tekort. Er worden pillen aangeraden om het B12-tekort op te lossen.
Het is bij een B12-tekort heel belangrijk om de oorzaak van het tekort op te sporen, de oorzaak indien mogelijk weg te nemen en in principe altijd injecties te gebruiken om het tekort aan te vullen! Tabletten zijn slechts geschikt in sommige situaties, ook zijn lang niet alle tabletten geschikt.
11. “Doe niet zo moeilijk; alle B12 vormen zijn goed opneembaar!”
Helaas. Het potje B12 van de drogist lost je probleem bijna nooit op:
Enerzijds zijn er diverse manieren om B12 tot je te nemen. Bij een opnamestoornis kan dit niet via voeding, (zuig)tabletten of spray, maar in principe altijd via injecties.
Daarnaast bestaan er nog diverse soorten B12 zoals Hydroxocobalamine en Cyanocobalamine; lang niet alle vormen zijn goed opneembaar. Ontdek in dit artikel welke B12 vormen wél goed opneembaar zijn.
12. “Zelf prikken is voor iedereen veilig”
Omdat mijn toenmalige huisarts en natuurarts mij niet goed behandelden (met injecties) ging ik op zoek naar een andere oplossing. Ik durfde zelf niet te gaan prikken. Enerzijds was bang voor naalden.
Bovendien kunnen sommige mensen vanwege een allergie een anafylactische shock krijgen als zij zelf prikken, en daar soms zelfs aan overlijden. Het is aan te raden om injecties altijd in overleg met een arts te doen.
Daarom ben ik zelf gestart met andere suppletie. Omdat niet alle tabletten goed opneembaar zijn en in sommige situaties alleen zuigtabletten werken, startte ik met B12 spray.
Pas later zag ik dat dit dweilen met de kraan open was…
13. “Je moet je niet zo aanstellen”
Wat vond ik het moeilijk als mensen in plaats van te vragen: “Hoe gaat het?” uit zichzelf zeiden: “Wat zie je er goed uit!” als ik me ronduit een wrak voelde. Alhoewel ik vooral niet zielig gevonden wilde worden en me in eerste instantie vooral beter voordeed dan ik was, kwamen dit soort opmerkingen bij mij als HSP altijd keihard binnen. Ik viel er zelfs bijna een keer van flauw omdat dit me zo raakte…
Ik ontdekte dat mijn uiterlijk (ik deed meestal make-up op om mijn bleke gezicht te verbergen) en vaak blije gedrag ervoor zorgde dat mensen en artsen dachten dat het wel goed met mij ging. Ik leerde dat het belangrijk was om te delen wat er echt in mij omgaat.
14. “Het interesseert me niet wat je hebt: doe normaal!”
Delen wat er in mij omgaat ging ook niet zonder slag of stoot. Als ik in alles van voelde dat ik mijn grenzen moest bewaken en ik “nee” moest zeggen bijvoorbeeld voor een verjaardag omdat het teveel voelde en ik bang was dat ik dagen erna gesloopt zou zijn en in bed moest liggen, voelden sommige mensen zich geraakt.
Onuitgesproken verwachtingen en opmerkingen zoals: “Wat je zogenaamde probleem is, dat wil ik niet weten, doe is niet zo egoïstisch!” of: “Als je echt zo gevoelig bent, dan voer je mijn behoefte uit en kom je op mijn verjaardag” kwamen binnen. Mensen waarvan ik dacht dat zij oprecht in mij geïnteresseerd waren, haakten af. Ik voelde me geraakt dat mijn onzichtbare ziekte en hoogsensitiviteit niet werden begrepen en erkend. Gaandeweg leerde ik daarmee omgaan.
15. “De bloedwaardes zijn allesbepalend voor de behandeling”
Sommige mensen stellen bloedwaardes centraal in de behandeling bij een B12-tekort en denken dat je, net zoals bij vitamine D door middel van bloedonderzoek kan weten of een vitamine B12 tekort is opgelost. Dit is een groot misverstand.
Bij een B12-tekort gaat het erom dat alle cellen en weefsels zijn opgevuld met B12: hier bestaat nog geen wetenschappelijk onderbouwde test of onderzoek voor.
Het bloed geeft na inname van suppletie (zoals zuigtabletten en injecties) geen goed beeld van de ‘echte’ B12 waarde. Suppletie verdoezelt de echte waardes.
- Als bijvoorbeeld de B12 waarde hoog is, is dat een signaal dat de suppletie iets doet (maar wat de suppletie precies op cel/weefselniveau doet, is niet aan te tonen via bloedonderzoek).
- Als de waarde nog te laag is, kan er bijvoorbeeld extra worden geïnjecteerd/worden overgegaan op een andere injectiestof.
Omdat ik vitamine B12-toevoegde aan mijn lichaam door middel van spray, raakten mijn bloedwaardes ‘verdoezeld’. Alhoewel mijn ‘verdoezelde’ bloedwaardes mét de suppletie omlaag liepen (wat kenmerkend is voor een opnameprobleem), nam geen enkele arts dit serieus.
Mijn B12 serum waarde was bijvoorbeeld op een gegeven moment rond 156; liet de eerste huisarts een goede behandeling met injecties compleet na, nu kon ik met mijn verdoezelde waardes helemaal geen injectie krijgen. Want alles in het bloed leek immers ‘laagnormaal’; “dat is ook goed”. Niet dus. Geen enkele arts wilde mijn tekort nog behandelen.
Hier zijn helaas weinig artsen van op de hoogte.
Er kan wel (jaarlijks) bloed worden geprikt om te zien of suppletie iets doet in het bloed, echter het geeft geen goed beeld van de ‘echte’ B12 status in cel/weefselniveau. Centraal bij het behandelen van een B12-tekort moeten daarom niet de bloedwaardes, maar de klachten (bij de hoeveelheid suppletie) staan; deze mogen niet terugkomen.
Let op: Er mag niet met suppletie worden gestopt als er sprake is van een opnamestoornis (en de oorzaak van het tekort niet kan worden weggenomen), ongeacht de waarden!
16. “We moeten regelmatig je B12 prikken en controleren”
Na het nemen van suppletie (tabletten, spray en injecties) worden je waarden vertroebeld. Tussentijds meten heeft dan ook geen zin. Kijk wel naar de klachten en baseer daar de volledige behandeling op.
Wil je je bloed laten onderzoeken om te kijken of je een tekort hebt? Neem dan voorafgaande aan je (bloed)onderzoek GEEN B12 en foliumzuur suppletie! Dit ‘verdoezelt’ je bloedwaardes: deze kunnen torenhoog worden en een tekort en eventuele opnamestoornis verbloemen of maskeren.
17. “De verzekering heeft het nodig dat de bloedwaarde beneden de referentiewaarde valt”
De arts (en zijn deskundigheid en onderbouwing) is leidend in de behandeling voor een patiënt, niet de verzekering.
18. “Vitamine B12 is gevaarlijk!”
Mensen kunnen in een rolstoel terecht komen en overlijden als hun B12-tekort niet op tijd behandeld wordt.
In de media ontstond er veel verwarring over vitamine B12, dit had vooral een negatieve invloed op mensen met een opname probleem van vitamine B12. Overdosering van deze vitamine is bij hen niet mogelijk. Wat je mogelijk teveel hebt ontvangen, plas je weer uit.
19. “B12 tekort is een hype en modeverschijnsel”
Steeds meer mensen lopen met allerlei vage klachten rond. Deze klachten kunnen worden veroorzaakt door een vitamine B12-tekort en de ‘onzichtbare’ vergeten ziekte van Addison-Biermer/een opnamestoornis.
Sommige mensen noemen het groeiende bewustzijn over deze belangrijke vitamine een hype. Ze vinden dat alle problematiek ten onrechte wordt toegeschreven aan deze vitamine. Natuurlijk is het niet zo dat alle problemen per definitie worden veroorzaakt door een B12-tekort. Het is wel heel belangrijk om deze vitamine in het juiste perspectief te zien en een eventueel tekort te onderzoeken dan wel uit te sluiten. IJzer en foliumzuur worden immers ook vaak ‘standaard ‘gecontroleerd omdat ze belangrijk zijn, deze vitamine zou dat ook volgens Stuart en Pacholok moeten zijn!
Gelukkig worden steeds meer mensen zich bewust van dat vitamine B12 niet een gewoon “vitamientjesprobleem” is, maar dat dit een vitamine is die ertoe bijdraagt dat je je goed voelt en lekker in je vel zit. Steeds meer mensen laten daarom zichzelf onderzoeken op een mogelijk tekort. Naast dat dit veel klachten kan besparen, bespaart dit de zorg ook allerlei kosten. Een injectie kost relatief weinig, medicatie tegen klachten die kunnen voortvloeien uit een B12-tekort zoals depressie veel meer!
20. “Er bestaat geen enkele arts die mij kan helpen”
Dat dacht ik ook lang. Ik was voortdurend aan het opkomen en strijden voor mijn gezondheid: ik wilde perse injecties. Ik voelde in alles dat mijn lichaam dit nodig had. Toch werd dit telkens tegengehouden door ‘specialisten’.
Ik overwoog zelfs om zelf geneeskunde te gaan studeren en ‘Dr. B-12’ te worden, zodat ik op zijn minst mezelf goed kon behandelen…
Op een gegeven moment werd mij op een forum een specialist aangeraden met verstand van vitamine B12. Ik wilde er dolgraag heen, maar was in die periode al naar een andere internist geweest die sprak over CVS. Ik dacht dat mijn kansen (voor een second opinion) om nog een keer naar een internist te gaan waren verkeken en liet het er bij.
Achteraf gezien klopte dit niet: ik had prima nog een keer naar een andere specialist kunnen gaan. Jaren gingen er over heen toen ik ‘toevallig’ vanwege een verhuizing bij een nieuwe huisarts en deze specialist terecht kwam. Het tekort werd eindelijk goed onderzocht (ik bleek een opnamestoornis te hebben) en behandeld met injecties. Ik kreeg weer energie, zat lekkerder in mijn vel en ik had mijn leven weer terug!
21. “Wat die specialist van je zegt klopt niet”
Helaas weten nog weinig artsen hoe je een vitamine B12 tekort moet opsporen en behandelen. Ze denken vaak ten onrechte dat B12 toedienen bijvoorbeeld gevaarlijk is en houden adviezen van collega artsen (internisten) tegen. Soms noemen ze juiste informatie zelfs “onzin”…
De huisarts die mij fijn had geholpen met mijn B12-tekort ging op een gegeven moment weg uit de praktijk. Gevolg: ik kreeg te maken met een huisarts die weer geen verstand van zaken had van vitamine B12. Ik moest bijvoorbeeld weer aan mijn specialist vragen om een schriftelijke verklaring met daarop de boodschap dat ik die B12 nog steeds nodig had.
Dat was de druppel.
Bij een opnameprobleem blijf je vitamine B12 nodig hebben. Vergelijk het met iemand met diabetes: zo’n iemand blijft ook insuline nodig hebben.
Ik ben toen naar een andere huisarts gegaan: een die dit probleem (h)erkent en juist behandeld. Een feest om een specialist te hebben die mij ondersteunt. Een die met mij meedenkt, mij serieus neemt en energie geeft :).
22. “Alle B12 naalden en spuiten zijn goed”
Het merk Terumo kwam in de media (bijvoorbeeld bij het TV Programma EenVandaag); hun spuiten én naalden zouden lijm lekken. Dit met alle risico’s van dien.
‘Toevallig’ had ik altijd spuiten en naalden van een ander merk en kreeg ik van de apotheek op een gegeven moment naalden en spuiten van dit merk. Ze voelden voor mij niet goed. Dat is voor mij als HSP al reden genoeg om ernaar te luisteren.
Dagelijks mat ik verder ook mijn temperatuur. Ik zag dat deze naalden en spuiten mijn temperatuur beïnvloeden. Als ze al mijn temperatuur beïnvloeden, wil ik niet weten wat ze nog meer doen. Mijn huisarts gebruikt hun spullen ook niet: ook hij was een aantal jaar geleden al gewezen op de mogelijke risico’s die dit merk met zich meebrengt.
Ook al zegt het RIVM “de lijm in de naalden is een verwaarloosbaar risico”; bij mij gaan ze er niet meer in…
23. “Ik laat je hiervan helemaal genezen!”
Er dient nog veel meer wetenschappelijk onderzoek gedaan te worden naar deze ziekte. Zowel naar de oorzaken als de behandeling met injecties en welke vormen het beste opneembaar zijn.
Soms kan de oorzaak van de opnamestoornis niet worden weggenomen, bijvoorbeeld als je antistoffen hebt tegen Pariëtale cellen: een auto-immuunziekte. Hier bestaat nog geen wetenschappelijk onderbouwd medicijn tegen, dat de oorzaak van de opnamestoornis wegneemt.
Je kunt in bovenstaand gevoel daarom in die zin niet 100% genezen en en 100% beter worden. Er is dan sprake van een chronische ziekte. Ik heb een keer meegemaakt dat een natuurarts hoogstens verbaasd reageerde dat ik naar een internist wilde vanwege injecties. De arts zei dat hij mij “wel even zonder injecties kon genezen.” Ik schrok enorm van deze uitspraak: deze uitspraak klopt niet!
Wel kun je de ziekte juist behandelen (met injecties), ermee om leren gaan en je beter gaan voelen :).
Tip: leef effectief met een B12 tekort omgaan
Sommige mensen strijden tegen een B12 tekort; dit kost onbewust energie. Leer om effectief met een B12 tekort om te gaan, leer het tekort bijvoorbeeld te accepteren en jezelf (inclusief een eventuele opnamestoornis) ook.
Een holistische benadering
HSP hebben vaak baat bij een holistische benadering. Vanuit een holistische visie en spirituele benadering zijn je lichaam, emoties en gedachten verbonden met je Ziel. Klachten op fysiek, emotioneel en mentaal niveau zijn er niet ‘toevallig’, maar met een reden. Ga op onderzoek uit waarom je klachten hebt en waarom er sprake is van een B12 tekort. Door naast fysieke tekorten aan te vullen, energetisch gezien te onderzoeken waarom er fysieke tekorten en klachten zijn en wat het je wilt vertellen, kun je stappen zetten, bijvoorbeeld om er beter mee om te leren gaan.
Energetisch gezien is vitamine B12 (onder meer volgens Reijnen) onder andere verbonden met:
- hier op aarde willen zijn (in plaats van je eenzaam of een vreemdeling te voelen)
- vader/moederschap
- je hoogsensitieve kwaliteiten leven (zodat je jezelf en anderen (onbewust) helpt)
In mijn artikel voor Spiegelbeeld Magazine ‘Moe, vergeetachtig of depressief? Denk eens aan een vitamine B12 tekort!’ vind je een samenvatting van wat vitamine B12 precies is, welke klachten er kunnen voortvloeien en uit een tekort en hoe een optimale behandeling eruit dient te zien.
In mijn artikel voor Spiegelbeeld Magazine De energetische betekenis van een vitamine B12-tekort’ vind je alles over de energetische betekenis van een vitamine B12 tekort. Ook word ingegaan op foliumzuur en of HSP extra veel vitamine B12 nodig hebben.
B12 tekort ervaringen
Ik heb zelf ervaring met een B12 tekort. In diverse tijdschriften deel ik er meer over. Je kunt de tijdschriften hieronder bekijken.
B12 injecties ervaringen
- Interview door Libelle: “Ik heb mijn leven terug”. In dit artikel deel ik onder andere meer over mijn ervaringen met B12 injecties.
- Interview door Viva over mijn B12-tekort – Het leven is (g)een feestje. “Alleen al naar de brievenbus lopen voelde als een marathon”. Ook in dit interview deel ik onder andere meer over mijn ervaringen met B12 injecties.
- Interview door Fashionista: “Ik ben zo dankbaar dat ik weer kon studeren”
- Interview door Margriet – Dossier Meer energie
Video’s over vitamine B12 tekort
Wil je nog meer te weten komen over B12 tekort? Hieronder vind je diverse videos over B12 tekort.
1. Hart van Nederland
Dit item van Hart van Nederland gaat over vitamine B12 tekort. Aan het woord komen onder andere mensen die zelf een B12-tekort (opnamestoornis) hebben.
2. Living with the fog
3. BBC Inside out
4. ‘Why You Should Be Taking Vitamin B-12 | Pediatric Advice’
5. Sally Pacholok
Sally heeft ook het boek ‘Is het misschien vitamine B12 tekort?’geschreven.
Betrouwbare schriftelijke informatie over B12
Schriftelijke, online betrouwbare informatie over een vitamine B12 tekort die ik je kan aanraden is te vinden:
- bij Stichting B12-tekort (de onderstaande presentatie is gemaakt door Ayesha71 van deze Stichting)
- bij de Pernicious Anaemia Society (Engelstalig)
Boeken over vitamine B12
Ik werk samen met bol.com. Dit artikel bevat daarom affiliate links. Als je via de links in dit artikel bij bol.com een genoemd product uit dit artikel/iets anders bestelt krijg ik hier een kleine vergoeding voor en steun je mij. Dit waardeer ik zeer! Jij betaalt niets extra.
Heb je een vraag over vitamine B12 en/of wil je persoonlijk advies over jouw situatie?
Let op: Raadpleeg bij klachten en bijbehorende vragen voor de zekerheid ook altijd een arts. Bekijk eerst even mijn informatie die ik heb gedeeld over vitamine B12 op mijn site. Heb je daarna nog een vraag over vitamine B12? Ik help je er enkel bij met het Complete HSP Jaartraject Van vermoeid naar een leven waarin jij Bloeit!‘. Klik hier en vind er meer informatie over>>>
Vond je dit artikel waardevol? Doneer!
Heb je iets aan dit artikel gehad? Je doet mij een groot plezier met een donatie :). Daarmee ondersteun je mij om nog meer informatieve en inspirerende artikelen te kunnen delen in de toekomst. Elk bedrag (klein of groot) is heel welkom. Doneren kan al vanaf €2,-! Klik hier om te doneren >>>
Over Femke de Grijs
Als kind stond ik van nature in contact met fijnstoffelijke dimensies. Toen ik erachter kwam dat mijn omgeving niet waarnam wat ik waarnam, werd ik bang voor andermans mening hierover en sloot ik mij hiervoor af.
Jarenlang onderdrukte ik mijn paranormaliteit en hoogsensitiviteit en leefde ik vanuit mijn ratio. Ik cijferde mijzelf (spirituele essentie) weg en leefde naar de verwachtingen van de buitenwereld. Dit gaf op den duur fysieke, emotionele en mentale klachten zoals uitputting en somberheid. In het reguliere circuit liep ik vast.
Ik voelde dat ik het roer om mocht gooien, leerde de vruchten van mijn sensitiviteit plukken en ging mijn droom leven. Zo kwam ik tot bloei. Mijn levenspartner Mathijs en ik verkochten ons huis in Nederland. Sinds 2017 reizen wij voor onbepaalde tijd samen met hond Juultje (geboren in 2022) de wereld over.
Ben jij een ambitieuze spirituele vrouw en wil ook bezield leven? Ik help jou graag, bijvoorbeeld via mijn gratis E-book, blogs en begeleiding.
Aanvullende blogs
- HSP test: test of je hoogsensitief bent
- 5 HSP kenmerken op een rij
- 21 signalen dat je een Alleengeboren Tweeling bent
- Last van vermoeidheid? Laat je ook prikken op vitamine D!
- IJzertekort? Dit helpt je verder
Heb je een vraag over vitamine B12 en/of wil je persoonlijk advies over jouw situatie? Deze beantwoord ik hieronder niet meer in het reactieveld. Zie hierboven in de blog het kopje ‘Heb je een vraag over vitamine B12 en/of wil je persoonlijk advies over jouw situatie?’ hoe ik je wel kan helpen!